Grafsymboliek
Omdat graven individueel zijn, dan wel als graf
voor man en vrouw of voor een familie dienst
doen, staat de naam van de overledene op het graf
monument. Daarop worden meestal ook de
geboorte- en overlijdensdata vermeld. Vaak staan
er teksten op de steen, die aan de Bijbel zijn ontleend of ter
ere van of ter herinnering aan de overledene zijn aange
bracht. Op veel graven stonden vroeger grafdozen of kran-
sendozen. Dit waren blikken trommels met een glazen dek
sel, waarin rouwtakken, grafkransen of portretten van de
overledenen waren opgeborgen. De meeste van deze dozen
hadden maar een beperkte levensduur. Soms worden por
tretbustes aangebracht, die meestal een getrouwe weergave
van de overledene zijn. Na de uitvinding van de fotografie
werd het mogelijk om een foto van de overledene af te
drukken op een porseleinen schildje (zie ettelijke graven op
de R.K. begraafplaats te Overveen)Daardoor konden ook de
minder welgestelden een portret van hun geliefde op het
graf laten zetten.
tevens gebruikt voor de schakelkettingen om een
graf. In de twintigste eeuw zijn evenveel andere
materialen toegepast bij het maken van grafmonu
menten, zoals baksteen, glas, graniet, kunststeen,
keramiek en marmoriet. Marmoriet is een glaspro
duct waarin men met behulp van sjablonen letters
en versieringen kan zandstralen.
De afgeknotte of gebroken zuil is ook zeer geliefd. Deze
wordt al in 1577 genoemd als symbool voor de menselijke
vergankelijkheid. Het is een duidelijke toespeling op het
abrupt afgebroken leven.
Materiaalgebruik
In de beginperiode werd voor de grafmonumenten vooral
gebruikgemaakt van natuursteen zoals Belgisch arduin. Dit
is een grijsblauwe kalkzandsteen afkomstig uit de groeven
van Ecausine in België. Van deze steensoort zijn de meeste
negentiende-eeuwse grafstenen gemaakt. Ook marmer uit
Italië is en wordt vaak voor grafzerken gebruikt. Het kan
glanzend gepolijst worden en leent zich goed voor het be
werken tot figuren of afbeeldingen. Een groot nadeel is dat
marmer duurder is en veel gevoeliger voor weersinvloeden.
Bepaalde soorten zandsteen zijn ook goed geschikt als mate
riaal voor grafmonumenten en zijn ook meermalen ge
bruikt. Sinds 195 1 bestaat er echter een verbod op het ge
bruik omdat verwerking van zandsteen silicose, steen
houwersziekte, veroorzaakt. Een enkele keer heeft men zink
toegepast voor een grafsteen. In de negentiende eeuw was
zink een gangbare grondstof voor doodskisten en werd het
Op veel grafstenen is een afbeelding van bloemen, dieren of
voorwerpen aangebracht die een uitbeelding zijn van een
idee of begrip. Veel van deze symbolen hebben een gods
dienstige achtergrond, christelijk en voorchristelijk. De af
beeldingen komen soms solitair, soms in combinaties voor.
Op alle oude begraafplaatsen in Nederland zijn deze terug te
vinden. Soms zijn gebruiksvoorwerpen op de grafsteen af
gebeeld. Zij kunnen verwijzen naar het beroep van de over
ledene (zie het aambeeld van een Van Riessen op een graf
aan de Bergweg). Bij adellijke of patricische families wordt
het familiewapen wel weergegeven (zie de grafkelder van
de familie van Tuyll van Serooskerken op de Algemene Be
graafplaats aan de Bergweg)De symbolen die het meest op
begraafplaatsen voorkomen, zullen hier de revue passeren.
De fauna
Dat de duif veelvuldig voorkomt op grafzerken kan geen ver
wondering wekken. De duif is het symbool van de Heilige
Geest die in deze gedaante verscheen bij de doop van
Christus. Verder vertegenwoordigt de duif reinheid en vre
de. De duif die op een grafsteen zit symboliseert de ziel van
10
Ons Bloemendaal, 26e jaargang, nummer 3, herfst 2002
