De grafmonumenten
en hun symboliek
In mei 2002 verscheen bij uitgeverij Schuyt Co het boek Klever
laan, De geschiedenis van een begraafplaats. Margreeth Pop en Jaap
Temminck beschrijven hierin de door de bekende landschapsarchitect
J.D. Zocher ontworpen algemene begraafplaats aan de Kleverlaan.
Naast veel prachtige foto's zijn ook 200 korte biografiën opgenomen
van daar begraven bekende Haarlemmers. Een verkorte versie van het
hoofdstuk over de symboliek op grafmonumenten volgt hieronder. Deze
symboliek is van alle tijden en ook te vinden op de begraafplaatsen in
de gemeente Bloemendaal.
Een begraafplaats en met name een allang bestaande is over
het algemeen een sfeervol gebied met een bijzondere mo
numentale en historische waarde. Aan de grafmonumenten
kan men aflezen hoe door de geschiedenis heen met de
dood werd omgegaan.
Voor een goed begrip is het gewenst een onderscheid te
maken tussen eigen en algemene graven. Een eigen graf,
ook wel familiegraf genoemd, staat op naam van een per
soon, die dus eigenaar van het graf is. De eigendomsrechten
kunnen voor onbepaalde tijd uitgegeven zijn. Men spreekt
dan ook wel van een koopgraf. Vooral in het verleden zijn
veel graven uitgegeven op basis van dit eeuwigdurend graf
recht. Zij mogen niet geruimd worden.
Andere eigen graven, ook wel huurgraven genoemd, zijn
graven die voor een van tevoren vastgestelde termijn zijn
uitgegeven. Meestal betreft dit een periode van twintig jaar,
waarna de huur kan worden verlengd. Wordt de huur niet
verlengd, dan vervallen de grafrechten en kan het graf
geruimd worden. Op beide soorten eigen graven mag de
eigenaar een grafteken plaatsen en mag hij nieuwe bijzettin
gen laten plaatsvinden. Wel moet hij voor het onderhoud
van het graf zorgen, dat overigens vaak wordt uitbesteed
aan de begraafplaats of afgekocht wordt.
Iedere begraafplaats is verplicht om algemene graven te
hebben. Een algemeen graf staat niet op naam van een per
soon maar blijft onder het beheer van de begraafplaats. In
een dergelijk graf kunnen personen die bij leven niets met
elkaar te maken hebben gehad toch samen begraven wor
den. In een algemeen graf worden drie mensen bijgezet en
er mogen alleen kleine, eenvoudige gedenktekens worden
neergezet (maximaal SO x SS cm). Voor koopgraven kun
nen de regels per begraafplaats verschillen. In de Algemene
Begraafplaats aan de Bergweg kunnen graven bijvoorbeeld
voor onbepaalde tijd worden aangekocht, maar als het
onderhoud niet meer wordt gedaan, vervallen de rechten.
In de R.K. begraafplaats aan de Dennenweg bleef in het ver
leden een eigen graf eigendom gedurende dertig jaar na de
laatste bijzetting, uitgezonderd man-vrouw-verhouding,
met het recht om bij te huren. De graven die nu worden
uitgegeven zijn huurgraven voor twintig jaar met recht op
verlenging. Vroeger mocht men het slechts huren voor een
periode van tien jaar, maar er is een nieuwe wet gekomen
die bepaalt dat men pas na twintig jaar mag ruimen. Bij dit
ruimen of, oneerbiediger, schudden van een graf, kwam
men na zo'n betrekkelijk geringe tijd nog teveel stoffelijke
resten tegen.
Grafmonumenten worden gemaakt in opdracht van de
nabestaanden van de overledenen. Zij dienen als nagedach
tenis en zijn daarom vaak individueel van vormgeving. Bij
familiegraven wordt meestal meer geïnvesteerd in het graf
monument dan bij stenen op de algemene graven. Soms
worden de grafstenen niet door nabestaanden geplaatst,
maar door instanties waar de overledene veel mee te maken
heeft gehad.
Er bestaat een vrij grote vrijheid bij het ontwerpen van het
grafmonument. Wel is men gebonden aan afmetingen en
gelden er wat het materiaal en de constructie betreft bepaal
de voorschriften. In de praktijk komt het vaak voor dat
steenhouwersbedrijven in overleg met de nabestaanden een
voorstel doen voor de vormgeving van het grafmonument.
8
Ons Bloemendaal, 26e jaargang, nummer 3, herfst 2002
