Een wandeling met meester
A. IJzerman
De wandeling die u door Bloemendaal voert komt uit de pen van de
heer IJzerman. Mej. A.M.G. Nierhoff, de toenmalige gemeentearchi
varis, verzocht hem omstreeks 1947 zijn herinneringen op papier te
zetten. Met name gericht op de wisseling van 19de naar 20ste eeuw,
levert dit een beeld op van de periode vlak voor de verkaveling van het
buiten Hartenlust. De woon- en winkelhuizen in de dorpsstraat zouden
kort daarop worden gebouwd en de Bloemendaalseweg is dan nog
vrijwel leeg. Aan de hand van passages, door Wim Post geselecteerd en
zo nodig toegelicht, lopen we met 'meester IJzerman' mee van het
Kerkplein naar de Mollaan.
Op 1 oktober 1896 aanvaardde de heer A. IJzerman (1866-
1950) het ambt van 'bovenmeester' op de in 1867 gestichte
Openbare School te Bloemendaal. IJzerman betrekt het
'meestershuis' met kleine tuin aan de Donkerelaan naast
Maranatha. De school zelf staat dan op de hoek van de
Donkerelaan-Kerkplein. In de loop der tijd kampt de school,
met slechts twee lokalen, met een steeds nijpender gebrek
aan ruimte, vooral als door de nieuwe spoorwegverbinding
Bloemendaal steeds meer forensen trekt. Het is dan een blij
de feestdag als op 7 januari 1903 de schoolbevolking, met
leien en boeken gewapend, een ruime en moderne gemeen
teschool aan Boslaan/De Genestetweg kan betrekken
onder het zingen van een vreugdelied.
"In 1896 bezocht ik voor het eerst het dorp, waar ik me
zou vestigen. De reis erheen maakte ik per tram-omnibus
(d.i.paardentram), een zwaar vehikel met impériale,
getrokken door een span zware paarden. De route liep van
A. IJzerman (1866-1950). Foto omstreeks 1910.
station Haarlem langs de Kruisweg naar de Groote Markt en
na een rondje om het bekende standbeeld van 'houtje' over
den Zijlweg naar Overveen, een schitterende weg, aan beide
zijden omzoomd door prachtige hyacinthen- en tulpenvel
den. Van het oude dorpje Overveen voerde de weg Noord-
Oostwaarts langs een vrij smallen, hier en daar glooienden
weg naar Bloemendaal. Aan den hoogen kant lagen fraaie
buitenplaatsen, aan den oostelijken, lagen kant uitgestrekte
bleekerijen. Even voorbij de Dompvloedslaan of 'Schans'
begon het eigenlijke Bloemendaal. Het kleine dorp was de
woonplaats van eenvoudige menschen, die 's zomers hun
woningen verhuurden aan vele Amsterdammers, die in hun
'optrekjes' rust kwamen zoeken in de vrije natuur. Verder
woonden er de gewone ambachtslieden en neringdoenden,
die hun bedrijf uitoefenden ten gerieve van de bewoners
van de groote buitenplaatsen 'Hartenlust' en 'Wildhoef, die
in alle opzichten het dorpje beheersten.
"De eigenlijke 'kom' van Bloemendaal was in het vierkant
gebouwd rondom het stijlvolle en zeer interessante protes-
tantsche kerkje .Aan de Noordkant van het Kerkplein lag
de N.H. pastorie, grenzend aan den prachtigen koepel van
'Wildhoefaan den overzijde de aloude Chr. Diaconie
school, annex de meesterswoning, waarachter de vuilnis
belt. Aan denzelfden kant resideerde Mejuffrouw Van Oord,
de 'beheerder' van het postkantoor. In tijden van den Boe
renoorlog werd bij haar door den dominé en den meester
geregeld 's morgens geïnformeerd naar den stand van zaken
in Natal en Transvaal."
"De Westzijde van het Kerkplein werd begrensd door eeni-
ge burgerhuizen, o.a. dat van 'Oome Toon' (Cassée), den
behanger-zadelmaker en het dorpskoffiehuis 'Vreeburg',
verder door een klein onaanzienlijk gebouwtje, de openbare
school (hoek Donkerelaan). Ten Oosten van het Kerkplein
genoot men van het gezicht over het prachtige vrije veld,
het schitterende uitzicht op Schoten en Haarlem, de oude
boerderij van Wildhoef en den 'kom van Walter'
"Terugkomend langs het eenvoudige heerenhuis
'Jacqueline', passeerde men den ingang van 'Stoels Hofje'
tegenover den gezelligen kruidenierswinkel van den gemoe
delijken Staal op zijn stoepbank. We wandelen nu in
Zuidelijken richting door de boomrijke dorpsstraat. Deze
werd aan de oostzijde begrensd door de buitenplaats
'Hartenlust', bewoond door de familie Borski-Sillem. Het
heerenhuis ging geheel schuil achter een onafgebroken rij
lage kastanjebomen. Niets was er van de 'plaats' te zien dan
de Oranjerie en de groote laan van enorme beuken, die den
toegang vormde tot het Heerenhuis (thans de Vijverweg).
Veel later is al dat landelijke opgeofferd aan een lange rij
winkels!"
"De overkant van de dorpsstraat toonde een rij zware iepen-
12
Ons Bloemendaal, 28e jaargang, nummer 4, winter 2004
