Een sta in de weg blijft dan
toch staan
door AnneMarie ten Cate
De Haringbuys ligt prominent aan 'de poort' van Aerdenhout en staat
op een eiland in het midden van de Zandvoorterweg. Aan weerszijden
van het gebouwtje staan bij elke streep zonlicht enorme files van en
naar Zandvoort.
Ondanks deze moeilijke ligging is de Haringbuys nu omgetoverd tot
een volwaardig kantoor
De Haringbuys (Van Dale: een scheepstype dat voorheen ter
haringvangst voer) maakt deel uit van het enige ensemble
van monumenten in dit deel van de gemeente Bloemendaal.
Doordat ze aan een drukke verkeersader liggen, zijn deze
monumenten de afgelopen eeuw bij voortduring met
afbraak bedreigd en steeds verder in verval geraakt. Ze lei
den als gemeentebezit maar al te vaak een slecht bestaan.
Het cultuurhistorische element van de Haringbuys is van
zeer groot belang, hetgeen uit de geschiedenis en de bijna
tien jaar slepende affaire rond wel of geen sloop tot uit
drukking komt. De overige gebouwen van de groep werden
alle eind vorige eeuw gerestaureerd en met de recente res
tauratie van de Haringbuys is het tij ten lange leste gekeerd.
De Haringbuys met beschilderde luiken en bakhuisje, foto 1979
Oude prenten en afbeeldingen vair de Haringbuys leren ons
dat er in de 20ste eeuw veel wijzigingen zijn aangebracht
bijvoorbeeld in de uitmonstering van de ramen en toevoe
ging van deuren. Deze wijzigingen zijn echter wel in histo
riserende stijl uitgevoerd.
De verkoop door de gemeente van de Haringbuys aan een
particulier heeft ertoe geleid dat het laatste verwaarloosde
monument temidden van een ensemble van monumenten
eindelijk werd gerestaureerd en een passende herbestem
ming heeft gekregen.
Nieuwe hoofdingang
De hoofdingang van de Haringbuys lag oorspronkelijk in de
zuidgevel. Het drukke verkeer laat gebruik daarvan niet lan
ger toe. De nieuwe voordeur is nu in de noordgevel gesitu
eerd. De nieuwe ingangpartij geeft het gebouw meer - te
veel - allure dan een dergelijk utiliteitsgebouwtje zou moe
ten hebben. Zoals bij zoveel restauraties is het eigenlijk 'te
mooi' gemaakt. De tand des tijds is even weggepoetst.
De directe omgeving
Toen Aerdenhout nog Andere Hout heette, ter onderschei
ding van de Haarlemmerhout, was de situatie geheel
anders.
Van oudsher was er op dit punt een viersprong (ook wel
Claverbladt genoemd) met een noord-zuid verbinding en
een oost-west verbinding. Vanuit Haarlem liep er een zand
pad (de wagenweg) richting Zandvoort. Het bosrijke
gebied ter weerszijde van het zandpad en sinds ca 1200 het
jachtgebied van de Heerlijkheid Brederoode, werd de
Wildernis van Brederoode genoemd. Ter hoogte van het
Claverbladt stond een klaphek om het wild niet te laten ont
snappen.
Het zandpad vanuit Zandvoort werd door vissers die hun
waar in Haarlem en Amsterdam verhandelden, steeds inten
siever gebruikt. In de nabijheid van het klaphek, een rust
punt, ontstond de eerste bebouwing.
Herbergen en tolgelden
Er verrezen twee herbergen en er werd al spoedig tol gehe
ven. De eerste herberg komt al voor op een kaart uit 1566.
In het begin van de 1 7de eeuw stonden er: het Claverbladt,
tevens tolhuis, en de herberg d'Andere Hout. De vroegste
verkoopakte dateert uit 1628. De lucratieve herbergen
waren zeer in trek bij de Haarlemse bierbrouwers en ze
wisselden dan ook regelmatig van eigenaar. In 1649 kocht
Abraham Yz. Leeuw uit Zandvoort het Claverbladt. Hij ver
anderde waarschijnlijk de naam in Haringbuys en hing een
uithangbord met die naam boven de voordeur.
Er volgden nog ettelijke transportaktes totdat de herberg
20
Ons Bloemendaal, 30e jaargang, nummer 1, lente 2006
