De ramen van Jaap Weijand
in het Kennemer Lyceum
Door Guido van Rijn
Jaap Weijand (.Amsterdam, 1886 Castricum, 1960) was een
schilder uit de Bergense School die zich vanaf september 1924 ook
bezighield met de glasschilderkunst; toen kreeg hij namelijk de opdracht
om een negendelige raamgroep voor het trappenhuis van het Kennemer
Lyceum in Overveen te vervaardigen.
Toen het nieuwe gebouw in januari 192S feestelijk werd
geopend, was de kunstenaar nog niet klaar met de ramen. In
een brief van 4 januari 192S aan het bestuur, met afschrift
aan architect Ed. Cuypers (1859-1927) legt hij uit waarom:
"Het blijft nu eenmaal het verschil van kleur op papier en
breking van lichtsterkte door gekleurd glas."
Ieder stuk glas moest in de werkplaats van Willem Bogtman
in Haarlem apart worden gebrand. Weijand stelde tekenin
gen ter beschikking die op de dag van de opening konden
worden opgehangen op de plaats waar de ramen zouden
komen.
volgt gegroepeerd:
- Kennis is macht (3) - Kristallisatie v.d. waarheid (9) -
Opoffering Eenvoud (6)
- Kracht Zelfkennis (2) Geloof Vriendschap Vertrouwen
(8) - Devotie Liefde (5)
- Jeugd (1) - Wijsheid Traditie Deugd (7) - Jeugd (4)
De ramen dienen van onder naar boven bestudeerd te
worden (zie pagina 15). De linker ramen verbeelden het
levenspad van de jongen, de rechter dat van het meisje. De
middelste ramen tonen waardoor zij beiden gevoed worden
in de drie fasen; hier moet men dus horizontaal lezen.
De mannelijke Jeugd bestijgt de trap des levens om te komen
tot:
Kracht (uitgedrukt door zware lichaamsbouw en schouder
breedte) en Zelfkennis (uitgedrukt door schouwing in de
spiegelende put). Het uiteindelijke doel is te beseffen dat:
Kennis is Macht. De mannelijke figuur die beide begrippen
uitdrukt draagt dan ook een boek en een zwaard.
De vrouwelijke Jeugd neemt kleinere stappen op de trap des
levens dan haar mannelijke tegenhanger. De figuur van het
meisje straalt vrolijke levenslust uit, weergegeven door de
Schilder en glazenier
Zoals Kasper Niehaus in 1926 in
Elsevier's Geïllustreerde Maand
schrift schreef: "Waar Jaap
Weijand als schilder, als idealist
der ruimte, het licht uit de kleur
doet schijnen, daar laat hij als
glazenier, als vlakschilder, de
kleur tooverachtig als juwelen
flonkeren in het daglicht, dat hij
hierdoor verandert en een onal-
ledaagschen luister bijzet."
Weijand was een leerling van
Antoon Derkinderen (1859-
1925). Hoewel Derkinderen stierf
voordat de ramen voltooid waren,
was hij onder de indruk van het Jaap Weijand in zijn atelier, met achter zich de schilderijen voor de ramen 2, 7 en 8 (1925)
"uitmuntende" ontwerp. Iets in (foto archief Kennemer Lyceum)
deze geest en van deze omvang
had hij van zijn leerling nog niet
gezien.
Het was de bedoeling van Weijand dat de schooljeugd van
het Kennemer Lyceum steeds wanneer zij de trap op- of af
ging, geboeid zou zijn door het wisselende kleurenspel. Om
de leerlingen te vormen, offerde Weijand een strikt versie
rend ontwerp op aan een meer illustratieve voorstelling.
De negen ramen
De negen ramen hebben alle een onderschrift en zijn als
duiven, het paard, het springende hert en de schapenwolk
jes. Het meisje moet komen tot:
Devotie (een knielende vrouw gehuld in blauw met een
gebedsboek in de hand) en Liefde (in een rood gewaad met
de handen teder voor de borst)
De vrouw streeft uiteindelijk naar Opoffering (zij schenkt
haar hart weg) en Eenvoud (de dienaresse als slippendraag-
ster)
Ons Beoemendaal, 3 Ie jaargang, nummer 1, voorjaar 2007
13