Sierkunstenaar en
glazenier Willem Bogtman
Door Henk Spreen
Een ieder kent de magistrale ramen in binnen- en buitenlandse ka
thedralen. Het ambacht van glasschilder en/of glazenier wordt in ons
land al eeuwenlang uitgeoefend, zij het natuurlijk met wisselende op
vattingen en technische mogelijkheden. Grote kunstenaars hebben deze
kunst en techniek beoefend, hetzij door zelf de ramen te vervaardigen,
hetzij door de cartons de ontwerpen op ware grootte te ontwerpen.
Een van de Nederlanders met een op dit gebied roemruchte
staat van dienst, was de in 1882 in Bergen (NH) geboren
Willem Bogtman. Talrijke raadhuizen, fabrieken, scholen,
banken en kantoren hebben nog steeds gedenkramen die
door hem zijn ontworpen en vervaardigd. Het aantal gebou
wen met daarin een door Bogtman of een andere kunstenaar
ontworpen raam, uitgevoerd in zijn in 1912 gesticht atelier,
is legio, evenals dat van vele kerken waarvoor hij nieuwe
ramen ontwierp en uitvoerde. Ook restaureerde hij in veel
kerken de oude ramen, zoals in de Sint Nicolaaskerk te
Edam, één van zijn grootste prestaties.
Jeugd en opleiding
Willem Bogtman 1882-1955) werd geboren op 7 febru
ari 1 882 in Bergen als jongste kind van Albert Bogtman en
Trijntje Bruin. Will ems vader oefende in Bergen het beroep
van huis- en rijtuigschilder
uit en ook Willem koos
voor dat beroep. Van 1894
tot 1897 ging hij naar de
ambachtsschool te Alkmaar,
die hij met goed gevolg
doorliep. Daarna werkte hij
korte tijd in Bergen als huis
schilder. Op 24 september
1897 verliet hij als jongen
van vijftien jaar zijn ouder
lijk huis om bij een tot nu
toe onbekend gebleven Am
sterdamse huisschilder als
decoratie- en interieurschil
der te gaan werken. Naast die volle baan wist hij van 1901
tot 1903 ook nog tijd vrij te maken voor de avondtekenles
sen bij professor A. Allebé, aan de Rijksacademie Beeldende
Kunsten te Amsterdam. Tot zijn medestudenten behoorden
onder andere Huib Luns, Bart van der Leek, Chris Lebeau en
Leo Gestel.
In 1903 werd hij benoemd tot leraar tekenen en schilderen
in tijdelijke dienst aan de pas opgerichte ambachtsschool te
Steenwijk.
Getrouwd eri aan het werk
In 1904 leerde hij in Steenwijk Maria Grietje Geertruida
Wicherson kennen; een dochter van Dirk Hendrik (Hein)
Wicherson, de eigenaar van de nog altijd bestaande houtza
gerij annex houthandel De Eikel - nu Houthandel Wicherson
- te Steenwijk. Per 1 april 1905 kreeg Willem Bogtman een
baan als leraar schilderen en tekenen aan de ambachtsschool
te Haarlem. In juni 1905 kwam daar het docentschap voor
goudsmeden, behangers en stoffeerders aan de avondteken-
school bij.
Het huwelijk tussen Maria en Willem werd gesloten op 29
juli 1909 te Steenwijk. Er werden twee kinderen geboren,
Albert en Katharina Pieternella. In 1912 kocht Hein Wicher
son het huis aan de Schouwtjeslaan 72 in Haarlem, toen nog
Heemstede, dat zijn dochter en schoonzoon al huurden. Op
de benedenverdieping begon Bogtman op 1 oktober 1912
een atelier voor glas in lood en gebrandschilderd glas; het
bovenhuis op nummer 74, deed dienst als woning en werd
ook gebruikt voor de afdeling tekenen.
Concurrentie
In de beginperiode - de concurrentie was moordend werd
hij bijgestaan door twee van zijn oud-leerlingen, Bennik en
Damsma, die nadat zij bij Bogtman de fijne kneepjes van het
vak hadden geleerd, als concurrenten het Glasatelier Haar
lem oprichtten. Dit bedrijf produceerde veel glas in lood
dat in het begin een opvallende gelijkenis vertoonde met de
door Bogtman gemaakte ontwerpen. Het vak van glazenier
had Bogtman zichzelf aangeleerd. Hoewel hij zijn baan aan
de ambachtsschool per 1 oktober 1912 had opgezegd, gaf
hij tot juni 1913 nog enige lessen aan de avondtekenschool.
Zijn eerste overigens kleine opdracht kreeg hij van G. Aber-
son Fzn. te Steenwijk, die daar een schildersbedrijf bezat en
contacten had met Bogtmans schoonvader. Vooral de laatste
zorgde er in zijn functie als voorzitter van de Steenwijker
Kamer van Koophandel en Fabrieken, als president-commis
saris van de Steenwijker Bank en als commissaris bij Verkade
in Wormerveer voor dat er diverse opdrachtenkwamen van
zowel particulieren als bedrijven.
Ons Bloemendaal, 3 1e jaargang, nummer 1, voorjaar 2007 31
