snel veranderen. Veel van zijn kennis daarom
trent bleef bewaard. Hij schreef daartoe in 1931
de methode Het Nederlandsche handschrift in 1600, dat
nog steeds wordt gebruikt door geschiedenisstu
denten en studenten in de architectuurgeschie
denis. Vlak voor het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog kreeg het Atelier Bogtman van de
Rijksdienst Kunstbescherming de opdracht om
her en der in den lande oude glas-in-loodramen
te demonteren en op te slaan in verschillende
schuilkelders. Zo bleven onder andere de ramen
van de Oude Kerk te Amsterdam en die van de
kerken te Zaandam gespaard voor het oorlogs
geweld. In 1943 werden ook de ramen van de
hervormde kerk te Bloemendaal vanwege de door
de Duitsers aan te leggen Atlantikwall gedemon
teerd en in 1946 weer herplaatst.
Tortelduiven door Bogtman (foto WP)
Oorlogsjaren
De oorlog bracht voor Bogtman zeer moeilijke tijden met
zich mee. Er was gebrek
aan alles: lood was nau
welijks voorhanden, het
glas kon niet uit Frankrijk
geïmporteerd worden en
energie werd zeer schaars.
Inventief als hij was, had
hij snel een oplossing:
in plaats van glas in lood
maakte hij van schoon
gemaakte fotoglasnega
tieven glas in blik dat op
het eind van de oorlog en
vlak erna werd gebruikt
als lapmiddel voor de
zwaar beschadigde kerken
in Nijmegen.
Laatste jaren
Zwaar trof hem in 1950
het verlies van zijn
vrouw. Hij trok zich toen ook terug uit de firma en zocht
steun bij zijn schoonzuster Grietje en nicht Toos in Steen-
wijk. Hier hield hij zich ook steeds meer bezig met een
andere grote passie: schilderen, aquarelleren en tekenen,
hetgeen hem overigens niet belette om nog een aantal grote
ramen te ontwerpen, zoals voor de katholieke kerk van
Vogelenzang. Zijn laatste grote eigenhandig ontworpen en
uitgevoerde werk maakte hij vlak voor zijn dood in 1955
voor het raadhuis inVlaardingen.
Jarenlang was hij lid van de gerenommeerde Haarlemse
kunstenaarsvereniging Kunst Zij Ons Doel. Tijdens een fees
telijke bijeenkomst van de leden van deze vereniging in De
Waag in Haarlem op 24 september 1955, werd hij getroffen
door een hartaanval waaraan hij ter plaatse overleed.
Glas in lood in Nederland
De wederopleving van deze tak van kunst dateert van om
streeks het midden van de negentiende eeuw, toen onder
invloed van de Romantiek en het Katholieke Reveil de Mid
deleeuwen in het brandpunt van de belangstelling kwamen
te staan. In het begin van de twintigste eeuw begonnen ook
in Nederland kunstenaars van formaat het glasschilderverven
weer te beoefenen, onder anderen Willem van Konijnen
burg, Richard Nicolaüs Roland Holst en...Willem Bogtman.
De vernieuwing deed zich voor bij vele kunstnijveraars
die het principe van de vlakverdeling en van het ornament
in glas in lood nu weer aanvaardden. In Nederland waren
dat onder andere A.J. Derkinderen en R.N. Roland Holst.
Voordien waren er al in Roermond en Delft nieuwe ateliers
opgericht door respectievelijk R Nicolas en J.L. Schouten. De
derde nog steeds te weinig erkende grote figuur was Willem
Bogtman die, sinds hij zich in Haarlem als glazenier had
gevestigd, een schier onnavolgbare scheppingsdrang aan de
Was de eerste eigenaar van dit raam
wellicht apotheker (foto CvM)
Ons Bloemendaal, 3 1e jaargang, nummer 1, voorjaar 2007
33
