dag legde.
Betekenis voor de glasschilderkunst
Zijn atelier en zijn grote persoonlijke vriendschap met
Roland Holst - alle werken van Roland Holst werden door
Bogtman uitgevoerd - zijn van het grootste belang geweest
voor de verdere ontwikkeling van de glasschilderkunst in
Nederland. Niet alleen was hij zelf een bekwaam ontwer
per en uitvoerder van het werk van tientallen anderen, hij
beschikte ook over een technische en historische kennis van
het glasschilderen en de heraldiek die wellicht uniek mag
heten. Regelmatig kwam het voor dat zijn advies werd
ingewonnen door De Hoge Raad van Adel als het bijvoor
beeld ging om problemen bij het vaststellen van nieuw
ontworpen wapens.Veelvuldig heeft hij zijn vakmanschap en
kennis ook aangewend om vele andere kunstenaars, onder
wie alle leerlingen van Roland Holst en diens opvolger als
hoogleraar aan de Rijksacademie, H. Campendonck te sturen
in hun activiteiten als glazenier.
Het maken van een gebrandschilderd raam
Wanneer een glasschilder de opdracht krijgt een nieuw
raam te maken stelt hij eerst zeer nauwkeurig de maten vast.
Vervolgens maakt hij dan een schetsontwerp op schaal 1:10,
waarop de glas-in-loodverdeling nauwkeurig is bepaald.
Het ontwerp wordt dan ter goedkeuring aangeboden aan de
opdrachtgever, die het voor gezien kan verklaren. Dat ver
klaart de oude term vidimus (wij hebben het gezien) voor
het ontwerp.
De glasschilder maakt nu een tekening op ware grootte, het
zogeheten carton. Het carton geeft duidelijk aan waar de
loodstrippen moeten worden aangebracht. De kleuren wor
den op een doordruk van het carton met nummers aangege
ven. Deze doordruk wordt overgebracht op de te verloden
glasscherven, waarna deze in de branderij op met gips-
poeder bestrooide ijzeren platen in een electrische oven
worden geschoven, die langzaam tot 600 a 650 graden
Celcius wordt verhit. Het glas wordt door deze hoge
temperatuur aan de bovenzijde zacht zodat de zwaardere
metaaldeeltjes in de verf zakken. Na afkoeling blijft het glas
heel. Daarop worden alle stukjes glas op een papieren sja
bloon gelegd om vervolgens op de zettafel in lood gezet te
worden. De glas-in-loodzetter bouwt nu vanaf de hoek van
de tafel het paneel stukje voor stukje op door elk stukje glas
vast te zetten met een loodnageltje, waarna hij het soepele
lood om de scherf buigt. Wanneer het gehele paneel in lood
is gevat, soldeert hij aan één kant alle knooppunten van het
lood met tinsoldeer. Nadat het paneel voor een hoog atelier-
raam is opgesteld, heeft de glazenier nog alle gelegenheid
correcties aan te brengen. Pas daarna wordt het paneel aan
de andere kant vastgesoldeerd. Het paneel wordt waterdicht
gemaakt door het met een loodwit-krijtpasta in te kitten die
met een kwast tussen de opstaande kanten van het lood en
het vlakke glas wordt gedrukt. Daarna wordt het lood met
een houtje dicht- of vlakgestreken, waardoor het paneel één
geheel wordt; het rammelt niet meer en het is praktisch
waterdicht. Tenslotte worden de bronzen of roodkoperen
windroeden bevestigd die dienen om doorbuigen van het
paneel te voorkomen. Het raam is gereed om van beneden
naar boven, met de gebrandschilderde zijde aan de binnen
kant, tussen de verticale montants en de horizontale brugsta-
ven te worden geplaatst
Vlakornamenten
Door zijn opleiding aan de Rijksacademie van Beeldende
Kunsten te Amsterdam was Willem Bogtman zeer goed op
Als de wijn is in de man is de wijsheid in de kan. (foto LvdM)
34
Ons Beoememdaal, 3 1e jaargang, nummer 1, voorjaar 200 7
