De Tiltenberg
Door Ben Hartmann
Aan de uiterste zuidrand van de gemeente Bloemendaal ligt tegen de
duinen aan het landgoed De Tiltenberg. Hier bevindt zich een markant
gebouwencomplex met een katholiek-kerkelijke functie, dat vanaf de
jaren '30 in drie bouwfasen is gerealiseerd.
Eind jaren '20 kwam het terrein in bezit van de Vrouwen
van Nazareth, een beweging van katholieke vrouwen met
een celibatair-religieus leven, die in 1921 door de jezuïet
Jacques van Ginneken was gesticht. Naar de naam van het
apostolaat onder katholieke meisjes, waarop de Vrouwen
van Nazareth zich voor de oorlog vooral toelegden, duidden
zij zich na 1945 overwegend aan met Graalbeweging
ofVrouwen van de Graal.
Voor de Vrouwen van Nazareth ontwierp Jan Stuyt een
vormingshuis, waarvoor in 1931 de eerste steen werd
gelegd. Het dominante gebruik van de kleuren wit en blauw
aan de buitenkant van dit oudste gedeelte van het huidige
complex, verwijst naar de Mariadevotie van de Vrouwen van
de Graal. De enigszins raadselachtige vloermozaïeken in
de gangen, die voor het grootste gedeelte zijn behouden,
beelden de graalspiritualiteit van deze katholieke vrouwen
beweging uit.
Kapel
Na de oorlog werd aan het gebouw een kapel toegevoegd
die ontworpen werd door de gebroeders Hans en Nico van
der Laan. Beide broers gelden als grondleggers van de
Bossche School. De kapel van deTiltenberg, die in 1953
werd ingewijd, is één van de vroegste voorbeelden van de
stijl van Hans van der Laan. In de eerste ontwikkelingsfase
van zijn architectonische theorieën schiep hij een systeem
van maatverhoudingen, het 'plastische getal', dat hij ook in
de kapel van deTiltenberg toepaste. In 2004-2005 werd het
interieur ervan, naar het voorbeeld van elders gerealiseerde
ideeën van Van der Laan, door diens medebroeder Leo
Disch aangepast aan de huidige vereisten van de katholieke
liturgie. Frater Leo ontwierp ook het nieuwe tabernakel en
het altaar, waarin een deel van de relieken van de Neder
landse, in 1867 heiligverklaarde, Martelaren van Gorcum
werd bijgezet. Tevens werd de kapel opnieuw ingericht met
kerkmeubilair dat teruggaat op ontwerpen van Van der Laan.
Het resultaat van dit alles is dat het interieur van de kapel
een grote harmonie en eenheid van stijl laat zien. Uit de
jaren '50 dateert alleen nog de monumentale luchter van
de hand van Jan Noyons. In het kader van de herinrich
ting 'schreef' Geert Hüsstege de twee wandiconen aan
weerszijden van het tabernakel en het iconenkruis dat
in de absis hangt. Het exterieur van de kapel is in 2004
opgenomen in de lijst van gemeentelijke monumenten
van de gemeente Bloemendaal.
Renovatie
Nadat het grootseminarie van het bisdom Haarlem in
2003 terrein en gebouwen had verworven, werd het
hoofdgebouw in een grondige renovatie in 2004-2005
geschikt gemaakt voor de bestemming van opleidings
centrum, het Centrum voor Kerkelijke Opleidingen ten
Dienste van de Katholieke Kerk.
Onder leiding van architect Peer Houben, hoofd bouw
bureau van het bisdom Haarlem, kwam een nieuw
totaalplan tot stand, waarin het centrale gebouw van
Stuyt werd geïntegreerd en met een bibliotheek en aula
werd aangevuld. Het 'kloosterlijke' en 'mediterrane' ka
rakter van het oude huis zijn in dit plan op een nieuwe en
in zekere zin versterkte wijze tot uitdrukking gekomen. In
diezelfde sfeer is de aanleg van de binnentuin gehouden, die
door Frans Kleijn werd uitgevoerd.
Vorming
Momenteel bereiden ca 30 studenten zich op deTiltenberg
voor op het priesterschap, van wie ongeveer de helft er ook
woont. Verder biedt het huis onderdak aan de opleiding tot
diaken en catechist, een algemene theologische opleiding en
verschillende cursussen.
Een virtuele rondleiding is te vinden op www. tiltenberg.
org/360. Op 13 oktober zal er voor een beperkte groep
donateurs van Ons Bloemendaal een rondleiding worden
gehouden. U kunt zich aanmelden via het secretariaat.
Drs. Ben Hartmann is stafmedewerker De Tiltenberg.
Binnentuin Tiltenberg
10
Ons Bloemendaal, 3 1e jaargang, nummer 3, herfst 2007
