B «BBÉ
Ginkgo biloba (Japanse notenboom, Eendenvoet, Waaierboom,
Zilverabrikoos, Tempelboom)
Door John Todirijo
In dit themanummer van Ons Bloemendaal 'Fietsen' en 'Sporen'past een boom die sporen heeft en ook nog eens zijn sporen heeft verdiend: de
Ginkgo biloba. Deze boom heeft een oeroude geschiedenis, een grote siervvaarde en volgens velen een medische toekomst van betekenis.
Oeroud
In de prehistorie - tweehonderd miljoen jaar geleden
werd de aarde begroeid door verschillende soorten
ginkgo. Een onlangs opgegraven fossiel in China toont aan
dat de bomen er op het hoogtepunt van de dinosaurus al
ongeveer uitzagen als de ginkgo van nu. Toen groeiden ze
over de hele wereld, maar uit Europa zijn de bomen twee
miljoen jaar geleden verdwenen. In China leefde de ginkgo
voort: de naam ginkgo is afgeleid van het Chinese woord
voor zilver (gin) en abrikoos (kyo)De volksnaam tempel
boom verwijst naar oude exemplaren op tempelgronden: de
hoogste ginkgo ter wereld groeit bij deYo Mun-tempel in
Zuid Korea. Ginkgo-hout vliegt niet snel in brand: een ver
maarde Japanse ginkgo overleefde in Hiroshima op onge
veer een kilometer van de plek waar de bom insloeg. Door
de 'vuurbestendigheid' maar wellicht ook door de prachtige
verschijningsvorm van de ginkgo worden ze in steden als
Tokio, Hammamatsu, Kyoto en Osaka veelvuldig aangeplant
als laanboom en ook in parken en bij tempels. De oudste
ginkgo van Nederland stamt uit 1737 en groeit in de oude
Hortus Botanicus van Utrecht.
Ginkgo behoort al jaren samen met Echinacea en Gin
seng tot de meest verkochte alternatieve geneesmiddelen.
Onlangs heeft wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat
ginkgobladeren een werkzame stof bevatten die als middel
kan dienen tegen dementie en geheugenstoornissen. In Ne
derland en elders in West-Europa is Ginkgo biloba al lange
tijd in gebruik als een fraaie parkboom. Als laanboom kan
de boom open bestrating goed verdragen evenals stedelijke
luchtvervuiling, stof en rook. Meestal worden de smal-
groeiende vormen Fastigiata en Princeton Sentry als laan
boom gebruikt. Ginkgo's zijn bij ons volkomen winterhard.
Beschrijving
De ginkgo is een zeer hoge boom van 25 tot 30 meter
(soms tot 40 meter) die van nature steil rechtop groeit.
De stam splitst zich soms vanaf kroonhoogte in twee of
drie stammen die aanvankelijk rechtop groeien en zich bij
oudere bomen breed kunnen spreiden. Op oudere leeftijd is
de stam dik en zwaar, kurkachtig en knoestig door de vele
dikke bobbels van uitstulpende schors. De boom is twee-
huizig, er zijn dus mannelijke en vrouwelijke bomen. Pas
na twintig jaar, wanneer een boom voor het eerst in bloei
komt, is het geslacht te determineren.
Een 500 jaar oude Ginkgo bij een tempel in Tokyo
(foto JT)
Sporen
En dan nu de 'sporen'. Het is bijzonder dat de ginkgo twee
soorten bladtwijgen heeft. Allereerst zijn dat de gewone
lange bladtwijgen maar daarnaast ook dikke korte takjes die
heel langzaam groeien en zelden meer dan vijf centimeter
lang worden. Deze stompjes, de 'sporen', vormen de zijtak
jes van de lange bladtwijgen en geven de boom een grillig
aanzien.
Waaiers
Al even uniek is het beroemde waaiervormige blad dat aan
lange stelen staat. De boom is in het verleden als naaldboom
begonnen en dat is aan het blad nog te zien. De waaiers met
hun dicht opeen geplaatste bladnerven zijn eigenlijk naalden
die aan elkaar vast zijn gegroeid.
De boom loopt laat uit eind april/begin mei in zachtgroene
tinten; de herfstkleur is prachtig botergeel, maar alleen een
zonnige plaats roept de stralende tinten tevoorschijn.
Zij vallen samen met de abrikooskleurige vruchten die een
walgelijke stank van rotting verspreiden. Deze vieze lucht
28
Ons Bloemendaal, 32e jaargang, nummer 2, zomer 2008
