Dirk van der Werf, een negentiende-eeuws crimineel jongetje
uit Bennebroek
Door Annabella Meddens-van Borselen
In het Noord-Hollands Archief te Haarlem is een interessante serie dossiers bewaard over Nederlandse criminele jongens in de tweede helft van de
negentiende eeuw. Deze jongens waren wegens diefstal of bedelen opgepakt en voor de rechtbank gedaagd. Ze waren nog erg jong, tussen de zeven en
vijftien jaar. De gemiddelde leeftijd van de opgepakte jongens was twaalf jaar.
Wat moesten de rechters met deze jongens doen? In de
gevangenis zetten tussen volwassen criminelen? Door slechte
sociaal-economische omstandigheden hadden ze weinig toe
komstperspectief. Veel jongens konden niet of nauwelijks
lezen en schrijven. Ze gingen niet naar school. Ze kwamen
uit arme gezinnen en werden soms uit bedelen gestuurd of
waren van huis weggelopen. Ze pikten vruchten en an
dere etenswaren of hout voor de open haard. De rechters
oordeelden dat zij allen te jong waren om te beseffen wat zij
hadden gedaan.
Dirk van der Werf
In 1857 werd voor dit soort jongens in Alkmaar een Huis
van Verbetering en Opvoeding opgericht. Dirk van der
Werf, een elfjarig jongetje uit Bennebroek, werd in 1862
door de Haarlemse rechter naar Alkmaar gestuurd om daar
te worden opgevoed tot zijn zestiende verjaardag. Hij werd
vrijgesproken van zijn diefstal om dat hij 'zonder oordeel
des onderscheids gehandeld had'In het extractvonnis staat
vermeld dat Dirk had opgegeven dat hij tien jaar oud was.
Aan de hand van zijn geboortebewijs kun je opmaken dat
hij al elf jaar was. Waarschijnlijk wist Dirk niet hoe oud hij
precies was omdat verjaardagen vermoedelijk niet werden
gevierd.
Wat had Dirk uitgespookt? Wat waren zijn familie-omstan
digheden?
Dirk had 250 aardappelen gestolen die drie dagen tevoren
door de eigenaar in de grond waren gepoot. Dirk verklaarde
de aardappelen gestolen te hebben omdat hij nooit aardap
pelen kreeg en dat hij meende 'daaraan zulk een kwaad niet
26
Schoollaan richting Bennebroekerlaan (foto NHA)
Ons Bloemendaal, 3 2e jaargang, nummer 3, herfst 2008
