Het landschap en de ontwikkelingen in het Westelijk Tuinbouw
gebied
Door Piet Kelder
Het Westelijk Tuinbouwgebied, een Haarlems eiland in de gemeente Bloemendaal, heeft altijd de aandacht van Ons Bloemendaal. Dit unieke gebied
wordt steeds bedreigd door woningbouw. Maar wat maakt dit gebied nu zo uniek en waarom moet dit behouden blijven? Piet Kelder is land
schapsarchitect en actief binnen de Stichting Westelijk Tuinbouwgebied. Hij beschrijft met liefde de schoonheid en het belang van dit gebied.
Het Westelijk Tuinbouwgebied is een deel van de strand
vlakte ten westen van Haarlem. In het noorden wordt het
begrensd door de Zijlweg, in het oosten door de Weste
lijke Randweg, in het zuiden door het Duinvlietpad en in
het westen door de Elswoutlaan. In het gebied liggen de
bebouwing van het Ramplaankwartier, de graslanden van
het landgoed Elswout en het Duinvlietbos. Het Ramplaanpad
(ook wel het Koeienpad genoemd) loopt door het gebied
van de Ramplaan naar het Duinvlietbos. DeVlaamseweg is de
toegangsweg door het gebied naar het Ramplaankwartier.
In het noordelijk deel doorsnijdt de Brouwersvaart het
gebied, van duinen tot stad. In het zuidelijk deel voert de
Marcelisvaart het water van Elswout naar de Westelijke Rand
weg en de Houtvaart. Het afgevoerde duinwater is kalkrijk
en voedselarm, wat van groot belang is voor het natuurleven
in het gebied. Ook is er veel ondergrondse kwel.
Grondgebruik
De menging van zand, veen en klei wordt geestgrond ge
noemd. Deze geestgrond leverde een goede landbouwgrond
op, aanvankelijk voor de aanleg van grasland, de teelt van
landbouwgewassen en groenteteelt; later werd het gebied
vermaard om zijn bloembollen. Van de bloembollenteelt is
weinig meer over. Gedeelten zijn niet meer als tuinbouw-
grond in gebruik, maar liggen braak of zijn, zoals bijvoor
beeld langs de Zijlweg, aangekocht door huiseigenaren. Vaste
planten en snijbloemen hebben de bloembollen grotendeels
vervangen. Verder zijn er paardenweiden en tuincentra, in
leegstaande kassen worden caravans gestald of zijn bedrijf
jes gevestigd. Er zijn zelfs een autohandel en een thermo-
meterfabriek gevestigd. Een vrij aanzienlijke oppervlakte
is beschermd grasland, in beheer bij Staatsbosbeheer, de
gemeente Haarlem en particulieren. Ten gevolge van niet-
agrarisch grondgebruik hebben veel terreinen het karakter
van land- en tuinbouwgebied verloren.
Natuurlijke kwaliteiten
In 2002 en 2003 werd door de KNNV, de vereniging voor
veldbiologen, samen met de Vogelwerkgroep Zuid-Kenne-
merland, een onderzoek in het gebied ingesteld naar de aan
wezige planten en dieren, alsmede naar de mogelijkheden
van verdere ontwikkeling daarvan. De flora en fauna bleken
zeer rijk te zijn. Onder andere 29 soorten broedvogels in
200 paren, 21 soorten waterslakken, 14 libellensoorten
(waaronder 2 Rode lijstsoorten), 18 soorten dagvlinders en
maar liefst 297 verschillende plantensoorten (waaronder 2
Rode lijstsoorten en 4 wettelijk beschermde soorten). Enkele
komen alleen in dit gebied van Haarlem voor. De meest op
vallende soort is het Geoord Helmkruid dat in grote getale
langs de oevers en bermen staat. Deze soort werd reeds in
de 1 7e eeuw door de plantkundige Commelin beschreven.
Hoewel een deel van de waarnemingen de beschermde wei-
Begrenzing van het Westelijk Tuinbouwgebied
landen betrof, werd ook aangegeven dat de plant daarbuiten
voorkwam. Gezien de bijzondere kalkrijke, voedselarme
waterkwaliteit waren tevens de perspectieven voor verdere
natuurontwikkeling zeer gunstig.
Ons Bloemendaal, 33e jaargang, nummer 2, zomer 2009
27
