drukt Maike van Stiphout. "Het Vondelpark is een beschermd
Rijksmonument. Het vertegenwoordigt dusdanig die tijd
en het beeld dat we hadden op recreëren, dat het de moeite
van het bewaren waard is." Voor Park Brederode bestaat de
cultuurhistorische waarde van het landschap nu vooral uit
de parkachtige setting die aan het psychiatrische ziekenhuis
gekoppeld is; de natuur biedt geneeskracht. Maar dit gebied
had al eerder aantrekkingskracht op mensen. "De rijken
uit de 17e en 18e eeuw ervoeren het duingebied als het
ultieme romantische landschap. De glooiingen, de eindeloze
landschappen waar het gezond was om in te verblijven. Ook
de blekerijen met de bleekvelden en de droogbergen zijn
cultuurhistorische, nog steeds zichtbare onderdelen van het
landschap."
Relatie tussen park en gebouwen
Uit welke tijd een landschapsontwerp komt, is goed aanwijs
baar, vooral in combinatie met architectuur. "In Nederland
liggen de lagen der tijd echter over elkaar heen, dat gebeurt
in zo'n drukbevolkt gebied. Ook in Park Brederode zijn die
lagen zichtbaar. Tenslotte begint de huidige Villa Meerzicht
als een middeleeuws boerderijtje."
Het oorspronkelijke ontwerp van Park Brederode door
J.D. Zocher jr. uit 1849 is volgens de landschapsarchitect
compleet ondergesneeuwd. "Eigenlijk is het oorspronkelijke
ziekenhuis te klein gebouwd. Tien jaar na de oplevering
kwamen er al gebouwen bij. Het parkontwerp is daar echter
niet op aangepast. Dat heeft de relatie tussen gebouwen en
park ernstig aangetast; het verband tussen beide was weg."
Terug naar de essentie
Door DS is samen met verschillende adviseurs op het ter
rein van ecologie, dendrologie en hydrologie, een nieuw
ontwerp gemaakt waarbij de oorspronkelijke parkontwerpen
weer herkenbaar worden. "Terug naar het masterplan van
Zocher, terug naar de essentie," zegt Maike van Stiphout.
"We hebben weliswaar alleen een schets van Zocher, maar
die is goed leesbaar. De historische structuren zijn duide
lijk te herkennen en de bomen staan als ankerpunten in
het park. Zichtbaar door de andere tijdslagen heen, want
de jaren brachten ook verschillende visies op inrichting en
beheer door de gebruikers van het park. Ook wij zijn een
nieuwe gebruiker met een nieuwe visie. Als je beseft dat
deze 'natuur' door mensenhanden is gemaakt, realiseer je
je ook dat je kunt ingrijpen, maar dan met een zorgvuldig
plan."
Kansen voor zeldzame begroeiing
Meerenberg, het voormalige ziekenhuis, krijgt dezelfde
entree terug als toen; met de 19e eeuwse zichtlijnen. "Als
je aan komt rijden, krijg je het gebouw nooit pontificaal in
beeld. Door terug te gaan naar het oorspronkelijke ontwerp
is het park optisch groter geworden," aldus van Stiphout.
"Open ruimte was door de begroeiing schaars geworden.
Door die ruimte terug te brengen waaronder de voor
malige bleekvelden - woont men straks herkenbaar aan de
voet van de Kennemerduinen in plaats van in een park." De
nieuwe tijdslaag die de ontwerpers aanbrengen is bijvoor
beeld zichtbaar in het 'helpen' van de natuur. "Dat we aan
de duinvoet kwelwater aanboren en door het kalkrijke water
kansen creëren voor een zeldzame begroeiing, is echt iets
van deze tijd."
Woningen te gast in het landschap
Anders dan gebruikelijk, is op Park Brederode het monu
mentale landschap uitgangspunt voor de wijze waarop wo
ningbouw mogelijk is. Maike: "Veelal worden landschaps
architecten achteraf gevraagd om nog eens een plantsoen of
wijkparkje in te richten, maar bij Park Brederode hebben wij
de basis gelegd voor de woningbouw. De uitgangspunten
voor de woningontwerpen zijn door ons bepaald, zodat de
woningen optimaal te gast zijn in het landschap. Bij die uit
gangspunten zijn architectenbureaus geselecteerd en samen
hebben we vervolgens de kwalitatieve criteria opgesteld voor
de woningontwerpen."
De geschiedenis van het gebied
De ontwerpers van het park hebben met liefde aan de
opdracht gewerkt, "je kunt de geschiedenis van dit gebied
nog steeds hervertellen doordat je al die lagen kunt blijven
aanwijzen. De voormalige bleekvelden en oude begraafplaat
sen, de zichtlijn richting de duinen. Al deze zaken hebben
betekenis gekregen in het nieuwe ontwerp. De combinatie
van al die elementen maakt een nieuw geheel dat weer hon
derd jaar mee kan."
Bron:
DS Landschapsarchitecten
Ons Bloemendaal, 33e jaargang, nummer 2, zomer 2009
33
