Zicht op de binnenduinrand over het Westelijk Tuinbouwgebied vanaf de Houtvaart (nu de bermsloot van de Westelijke Randweg) (foto WS)
waarvan de ringvaart bij Bennebroek nu de oostelijke grens
van de gemeente Bloemendaal is.
De strandvlakten waren moerassige barrières. Slechts enkele
wegen verbonden de strandwallen onderling. De Zijlweg
verbond Haarlem met Overveen, dat op het duin aan de
andere kant van het veen in de strandvlakte gelegen is. Waar
de Zijlweg het duin raakte stond een tolhuis, met herbergen
eromheen. Hier lag het oude centrum van Overveen, toen de
grootste kern. Ook aan de Kleverlaan lag een tol met herberg.
Schoon water benut
Voorbeeld van het benutten van de natuurlijke omstandighe
den is het ontstaan van vele bierbrouwerijen in Haarlem, die
het zuivere duinwater gebruikten. Ook de blekerijen die uit
eindelijk een groot deel van de lage landen van Overveen en
Bloemendaal besloegen dankten hun bestaan aan het schone
duinwater waarmee de stoffen werden gespoeld, en hogerop
het duinzand, waarop ze gedroogd werden. Haarlem werd
in de 1 6e eeuw een centrum van de textielnijverheid. Voor
de blekerijen werd de strandvlakte opgedeeld in rechthoe
kige percelen grasland, omgeven met sloten. Op de zo dicht
bij de stad Haarlem gelegen gronden werden daarnaast veel
tuinderijen opgezet.
Dynamiek en landgoederen
Het resultaat van landbouw, overbeweiding en kap van
brandhout in de Middeleeuwen, was begin 16e eeuw een
vrijwel boomloos landschap met stuivende duinen. Sinds
dien is het landschap deels weer beplant. Vanaf de 1 6e eeuw
werden de stuivende duinen vastgelegd met helm en vanaf
de 18e eeuw ook door het planten van dennen, meestal Pinus
nigra. Doordat de dynamiek verminderde kreeg ook natuur
lijke opslag weer een kans.
In de binnenduinrand werden vanaf de 1 7 e eeuw buitens
met rijke beplanting als beschutting en versiering gesticht
door rijke kooplieden uit Amsterdam. In totaal worden nu
58 landgoederen vermeld in Zuid-Kennemerland, waarvan
31 in de gemeente Bloemendaal (L.H. Albers, Landgoederen van
Ons Bloemendaal, 33e jaargang, nummer 2, zomer 2009
7
