Productiviteit
Het is de vraag of de architect Moh
kenboer, ten tijde van de ontwerpen
en bouw van de kerken in Overveen
en Vogelenzang, zich bewust was
van de kritiek op zijn bouwwerken.
In ieder geval heeft het geen invloed
gehad op zijn productiviteit en ook
niet op de door hem toegepaste
bouwtechniek. Met het grote aantal
van ruim 7 0 kerkgebouwen en
kapellen had hij een snel en pasklaar
antwoord op de groeiende vraag
naar gebouwen voor de katholieke
eredienst. Snel, omdat juist zijn
bouwmethode garant stond voor
een snelle oplevering en pasklaar
oindat spitsbogen, rondbogen, ka
pitelen, neogotisch of neoclassicis
tisch naar believen konden worden
ingevuld. Hij kon een representatief
bouwwerk leveren tegen een lage kostprijs doordat hij een
voudige middelen gebruikte, hetgeen de smalle beurzen van
de groeiende katholieke parochies goed paste.
Vakmanschap
De interieurs van de kerken in Overveen en Vogelenzang
tonen een grote harmonie, met name in de verhoudingen
van hoogte en breedte. De witgestucte wanden, zuilen en
spitsbogen geven een heldere maar ook intieme sfeer.
Nadere bestudering van de bouwconstructies van het mid
denschip en de opgaande wanden in Overveen en met name
ook van de gewelfstructuren van zowel Overveen als Voge
lenzang, dwingt respect af voor de hoge graad van vakman
schap die Molkenboer bezat. De ingewikkelde getimmerde
constructies verraden niet alleen zijn timmermansachter
grond maar ook de enorme creativiteit waarover hij be
schikte. Vormen en motieven van de middeleeuwse gotische
voorbeelden waardoor hij zich liet inspireren, bootste hij
na in hout en stuc. Een dergelijk niveau van vakmanschap is
naar de huidige maatstaven uniek.
Waardevolle representanten
Een aantal van Molkenboers kerkgebouwen heeft niet alleen
de tand des tijds overleefd, maar ook de tand der 'moderni
sering' binnen de rooms-katliolieke kerk zelf. De aandacht
die er op het liturgisch congres in 1956 in Rome werd
geschonken aan moderne architectuur in kerkenbouw, leidde
vanaf die tijd ook in ons land tot een 'grondige' vernieuwing
van de traditionele kerkinterieurs. Neogotisch houtsnijwerk
verdween, altaren werden in puin geslagen, gebrandschilder
de ramen vervangen door eigentijdse composities of blank
Vogelenzang, tegeltableau met het wapen van pastoor Th. Borret (foto M. van der Kleij-Molthof)
glas en kleurrijke plavuizen vloeren vervangen door rustige
grijze tegels. Dat deze interieurs dankzij jarenlange toewij
ding en veel persoonlijke financiële offers tot stand waren
gekomen, speelde geen rol. Gelukkig hebben de kerken van
Vogelenzang en Overveen, ondanks verbouwingen en mo
derniseringen grotendeels hun oorspronkelijke sfeer weten
te bewaren. Zij zijn mooie en waardevolle representanten
van de 19de eeuwse neogotische bouwkunst in ons land.
Met dank aan Dhr. E. Warmerdam, Vogelenzang, en Dhr S. van Asseldonk,
Overveen
Bronnen
J. Kalf, De katholieke Kerken in Nederland, 1906
G. Brom, Herleving van de kerkelijke kunst in katholiek Nederland, 1933
H.P.R. Rosenberg, De 19de-eeuvvse kerkelijke bouwkunst in Nederland, 's-Gravenhage,
1972.
Auke van der Woud, Ondergang en wederopstanding van de neogotiek in Nederland, Ons
Erfdeel, Jaargang. 39, 1996
C. Hoogveld, De Redemptoristenkerk van het Onbevlekt Hart van Maria te Amsterdam, p.
3-32; Bulletin van de Stichting Oude Hollandse Kerken, nr 11, herfst 1980
E. Hansen, Tussen latwerk en gips. Architect Theo Molkenboer en de R.K. kerk van Overveen.
Doctoraalscriptie RU Leiden, 1984
Levensbericht van Dr.Th.J.H. Borret. Handelingen en mededeelingen van de Maatschappij der
Nederlandsche Letterkunde te Leiden, over het jaar 1890-1891p. 21 7 ev.
Heraldische databank
A. Monna, De ideeën van JA. Aiberdingk Thijm en P.J.H. Cuypers over de neogothiek: een stuk
roomse dadendrang in de 19de eeuw, Jaarboek van het Katholiek Documentatiecentrum, 1973,
pp. 22-47
Ons Bloemendaal, 34e jaargang, nummer 3, najaar 20 10
23
