Multitalenten
Natuur de stad in - van stadswal
tot wandelpark
Einde van een tijdperk
Vandaal' Leonard Springer
.1
P.J. Lutgers. Gezigtin de
hofstede Duin en Daal, 1840
Met als uitvalsbasis de bomen- en vaste plantenkwekerij
Rozenhagen, kort na 1800 gesticht door Jan David
senior aan het tegenwoordige Frans Halsplein in
de Spaarnestad, domineerden de drie Zochers
een kleine eeuw lang de Nederlandse park- en
landschapsarchitectuur. Hun klantenkring bestond
uit gemeentebesturen, kooplieden, bankiers en
ondernemers, tot en met adellijke families en leden van
het Koninklijk Huis. Al in 1807 werd Jan David senior
door koning Lodewijk Napoleon Bonaparte aangesteld
als architect bij de herinrichting van de tuinen van het
Haagse Paleis Huis ten Bosch. Een lange reeks andere
grote en kleine tuin- en parkontwerpen volgde. Maar
als mulitalenten draaiden de Zochers ook hun hand
niet om voor het ontwerp van een villa, buitenplaats of
openbaar gebouw en parkornamenten als een chalet of
rustieke koestal.
Het handelsmerk van de Zochers werden hun
ontwerpen in Engelse landschapsstijl: een'natuurlijke'
tuin- en parkinrichting die eind achttiende eeuw
in de mode kwam in plaats van de formele Franse
tuinarchitectuur van geometrische vormen en strak
geschoren hagen. Met hun werk brachten de Zochers
voor het eerst ook de'wilde'natuur de stad in. Vanaf de
jaren 1820 werden overal rond de steden stadsmuren
en -poorten gesloopt. In Haarlem herschiepen de
Zochers delen van de voorheen onbeplante stadswallen
en bolwerken in een romantisch parklint, met als
hoogtepunten het Staten- en Prinsenbolwerk en het
Kenaupark. Rond het park ontwierpen ze in een latere
fase ook villa's. Eenzelfde metamorfose ondergingen de
stadswallen van Alkmaar, Utrecht en Arnhem.
Door een droeve samenloop van omstandigheden
kwam er na drie generaties een eind aan de Zocher-
dynastie. De derde Zocher, Louis Paul, verloor in
korte tijd zijn vrouw en hun enige zoontje. Ook
de jongste van zijn twee dochters die hem vaak
naar zijn projecten vergezelde, overleed al vroeg.
Zijn tweede huwelijk bleef kinderloos. Omdat hij
nauwelijks leerlingen opleidde en vrijwel niets
publiceerde, kwam er toen Louis Paul in 1915 op
95-jarige leeftijd overleed een definitief einde aan
een tijdperk.
Al in 1900 had Louis Paul zijn adviseurschap bij
de gemeente Haarlem moeten afstaan aan zijn
vijfendertig jaar jongere stadgenoot Leonard
Anthony Springer, vertegenwoordiger van een
nieuwe generatie landschapsarchitecten. Springer
werd vaak gevraagd om de werken van de Zochers
te onderhouden ofte moderniseren. Hij maakte
onder meer naam met het ontwerp voor villapark
Duin en Daal in Bloemendaal (1900). De villawijk
verrees op de plaats van het vroegere landgoed
met dezelfde naam, waarvan de tuinen nog waren
ingericht door Jan David Zocher jr. Zoon Louis Paul
had geen goed woord over voor Springers ingrepen.
Als hoogbejaarde maakte hij, bijna blind en geleid
doorzijn hond, nog regelmatig een wandelingetje
naar de Haarlemmerhout. Daar ergerde hij zich
mateloos aan de ingrijpende reorganisaties die de
'vandaal en woudschenner'Springer er vanaf 1902
liet uitvoeren. Daar en in tal van andere Noord-
Hollandse parken en tuinen is desondanks nog altijd
de hand van de Zochers te herkennen.
