Geen tweede Ruïne van Brederode
Meerenberg was bij de opening in 1849 een voor
die tijd zeer moderne psychiatrische inrichting,
waar de patiënten werden behandeld volgens
de vooruitstrevende opvattingen van prof.dr.
J.C.L. Schroeder van der Kolk. Lijfelijke dwang en
opsluiting, tot dan toe gangbare'behandelingen'voor
geestelijk lijdenden, werden in de nieuwe inrichting
zo min mogelijk toegepast. Daarvoor in de plaats
kwam het accent te liggen op rust en op wat nu
arbeidstherapie zou worden genoemd.
Rust was gegarandeerd op het prachtige uitgestrekte
park dat door J.D. Zocherjr. (1791-1870) rond het
ziekenhuis was aangelegd. En in arbeidstherapie
werd voorzien doordat de ziekenhuisgemeenschap
bijna selfsupporting was. Er bevond zich op
het terrein een was-, naai- en strijkafdeling en
de bewoners werkten in de groentetuin en
de varkensmesterij, waardoor zij een zinvolle
dagbesteding kregen. Zocher ontwierp ook het
hoofdgebouw dat overigens al snel te klein werd
en in latere fases verschillende uitbreidingen
onderging. Rond 1855 verrees bij de ingang van
het park bovendien een neogotisch kerkje dat
evenals het hoofdgebouw, inmiddels de status van
rijksmonument heeft. Boven de ingang van de kerk
staat, zeer toepasselijk voor de wijze waarop de
behandelaars met de patiënten wilden omgaan, een
tekst uit Jacobus: 'Weest daders des Woords en niet
alleen hoorders'. De parkaanleg werd na de dood
van Zocher verzorgd door de niet minder befaamde
landschapsarchitect Leonard Springer (1855-1940).
In de jaren negentig werd het ziekenhuis gesloten.
De patiënten verhuisden naar Amsterdam. Het mooie
park bleef behouden en vormt nu een schitterend
decor voor de villa's en sociale huurwoningen die
door Park Brederode CV, een samenwerkingsverband
tussen de projectontwikkelaars AM en Kuiper, zijn
gerealiseerd.
In 2009 kondigde Park Brederode op zijn website
aan dat in het enorme carrévormige hoofdgebouw,
groter dan het Koninklijk Paleis op de Dam, 44 luxe
appartementen zouden komen. Onder het complex
werd een parkeergarage gepland. Het geheel zou
in 2013 zijn voltooid. Voor het afbreken van de hoge
schoorsteen en de zuidvleugel van het gebouw
was een sloopvergunning afgegeven. Maar kort
daarop zagen de projectontwikkelaars als gevolg
van de economische crisis, zich genoodzaakt van het
kostbare plan af te zien.
In al de jaren dat het gebouw leeg heeft gestaan is
het een dankbaar object voor vandalisme geweest.
Uit het interieur is veel gesloopt en meegenomen.
Inmiddels heeft de projectontwikkelaar (hopelijk)
afdoende maatregelen genomen: in de voorgevel
zijn enkele deuren met planken dichtgetimmerd
en rondom het carré zijn hekken geplaatst die
onbevoegden op gepaste afstand moeten houden.
Actiecomités en buurtbewoners maken zich
evenals Ons Bloemendaal echter zorgen. De
projectontwikkelaar meldt ons dat er'hard [wordt]
gewerkt aan een passend alternatief'en de gemeente
Bloemendaal onderstreept dat. De voorlopige
gedachten gaan uit naar een bestemming als
'zorgwoningen'. Duidelijk is dat het kerkje al min of
meer een 'zorg-bestemming' krijgt. Het gebouw is
gekocht door een particulier die er gaat wonen en er
een fysiotherapiepraktijk start. Het wordt tijd dat ook
het hoofdgebouw niet langer verkommert maar een
nieuwe glorieuze toekomst tegemoet gaat.
Ook Ons Bloemendaal wordt natuurlijk
geconfronteerd met recessie en stagnatie en met
het mogelijk schrappen van subsidies en fiscale
faciliteiten voor monumenten.
De woningbouwverenigingen en de bouwbedrijven
in Zuid- Kennemerland hebben het moeilijk. Het
grootste project in onze gemeente is op dit moment
Park Brederode en in het bijzonder het hoofdgebouw
van het voormalig Provinciaal Ziekenhuis. De
ontwikkeling van dit project kent een historie van
ruim twintig jaar. De diverse betrokken partijen
hebben elkaar al die jaren driftig bestookt met
vergunningen en bezwaarschriften. Dit impliceert
dat er bijna geen onderhoud heeft plaatsgevonden
en dat in de afgelopen 25 jaar roofridders het
hoofdgebouw Meerenberg hebben gestript van
waardevolle onderdelen.
In het verleden en heden heeft Ons Bloemendaal
er op gewezen dat het oude Provinciaal Ziekenhuis
door het gehakketak van teveel partijen geen tweede
Ruïne van Brederode mag worden. Wij voelen een
inspanningsverplichting voor dit complexe project
en in het bijzonder voor het hoofdgebouw. In de
komende tijd willen wij ons actief voor monumenten
in onze regio blijven inzetten, zodat hun continuïteit
gewaarborgd blijft. Het zal waarachtig wel lukken.
Daan L. van de Vijver, voorzitter
www.onsbloemendaal.nl nr 3 najaar 2012 11
