Signalement
m-MWi
IN WOORD EN BEELD
Noordzee, Nederlandse kustcultuur
in woord en beeld
Marie-Christine Marres
NEDERLANDSE KÜSTCULTUUR
Auteurs: Joost Schokkenbroek, Ron Brand (red)
Zutphen,2012
ISBN 798 90 5730 889 5
Prijs: 24,95
Op een mooie zonnige dag kunnen we ze allemaal
zien: de lange files op weg naar het strand. Vooral
in de zomer hebben veel mensen er een lange
wachttijd of fietstocht voor over om zich in de zee
en op het strand te verpozen.
Deze zonaanbidding is niet van alle tijden. Waar in de
oudheid geloofd werd in de heilzame werking van
zeewater, verdween in de Middeleeuwen daarentegen
het Romeinse badhuis omdat het gezien werd als
'een poel van verderf'. Pas aan het begin van de 18de
eeuw begon het badleven aan een come-back. Hoe
dat kwam en hoe de badcultuur uiteindelijk het kust-
massatoerisme werd, is te lezen in het boek Noordzee,
Nederlandse kustcultuur in woord en beeld, vijfde
jaarboek van het samenwerkingsverband tussen het
Scheepvaartmuseum in Amsterdam en het Maritiem
Museum Rotterdam. Onder redactie van Joost
Schokkenbroek en Ron Brand zijn hierin bijdragen
van conservatoren van deze musea gebundeld. Elke
bijdrage belicht een ander aspect van de kustcultuur.
De artikelen zijn verdeeld over drie thema's: de kust
in woord en beeld, de interactie tussen de zee en
kustgemeenschappen en het maritieme landschap.
In het eerste deel staat de wijze waarop de kust en
kustcultuur in diverse kunstuitingen voorkomen, centraal.
Vanaf begin 19de eeuw kreeg vooral het dagelijks leven
van vissers aandacht, terwijl voor die tijd schilders meer
belangstelling hadden voor de kust als landschap. Een
populair onderwerp was het verlies van een dierbare, zoals
te zien is op het prachtige schilderij de schipbreukeling
van Jozef Israels (1824-1911), specialist in het schilderen
van het vissersleven. Ook het theaterstuk Op hoop van
zegen, over de tragische lotgevallen van Kniertje gaat
over dit thema. Naast het werkdomein van vissers en hun
vrouwen, werd het strand meer en meer een trekpleister
voor toeristen. Deze recreatieve kant van de kust komt ook
ruimschoots aan bod in diverse liedjes en kinderboeken.
Het tweede deel gaat over de zee die geeft en neemt.
De gevaren van de zee, zoals beschreven in artikelen
over het Nederlandse reddingswezen, ramptoerisme en
vissersmonumenten, staan naast verhalen over de grote
groei van het kusttoerisme, ontwikkelingen in de badmode
en over de hobby van prins Maurits van Nassau (1567-
1625): de zeilwagen, waarmee hij met 35 km per uur van
Den Haag naar de duinenrij bij Petten racete. Dit tot grote
schrik van de aanwezige vissers die nog nooit een voertuig
zo snel voorbij hadden zien komen.
De eerste titel in het derde deel kon niet typerender zijn
voor Nederland: Nieuwe Havens, de maakbaarheid van
de Hollandse kust. De groeiende industrialisering en
massatoerisme naast elkaar, hebben het beeld van de kust
drastisch veranderd. Maar de oude cultuur is niet helemaal
verdwenen.Tegenover de boortorens staan de vuurtorens,
levensreddende bakens van de zeevaarders en iconen van
de Nederlandse zeevaart.
Ontdek de kust, was de opdracht die de auteurs
meekregen bij het schrijven en na lezing geeft dit boek
beslist een andere kijk op de lange, voor Nederland zo
karakteristieke kustlijn.
Affiche door
Willy Sluiter (1913)
30 www.onsbloemendaal.nl nr. 1 voorjaar 2013
