'De wagens van Cremer'
De schatrijke Jacob Th. Cremer (1847-1923) van Landgoed Duin Kruidberg stond
bekend om zijn liefde voor auto's. Al aan het begin van de twintigste eeuw bezat hij
een hele verzameling van dure wagens. Met zijn fortuin gemaakt in de tabaksteelt
op Sumatra en het Amsterdams bedrijfsleven kon hij zich dat ruim permitteren.
22 www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2015
Tonny Fokker en Frits Cremer voor de Peugeot met antilekbanden
Peter van der Werff
www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2015
Van mijn Bloemendaalse grootvader
Piet van der Werff hoorden wij
verhalen over 'de wagens van Cremer.
Hij had wonderen van techniek
aanschouwd als hij zijn jachtvriend
Frits, een van de vijf kinderen van
Jacob Cremer, op Duin en Kruidberg bezocht. Frits, op
zijn beurt, had gefascineerd gekeken naar de Henderson
motor met zijspan waar mijn grootvader mee kwam
aanrijden. Om beurten reden ze, met de ander in de
zijspan, een rondje op het stoere mirakel. In ruil nodigde
Frits zijn vriend uit voor ritjes in de Peugeot van zijn vader,
één van de eerste auto's die de Kennemer wegen onveilig
maakte.
Wagenpark
Jacob Cremer koopt begin twintigste eeuw de ene na de
andere auto, het ene model nog beter dan het vorige. De
Franse Peugeot heeft een carrosserie van Peugeot zelf,
een chassis van Panhard en een motor van Daimler. Naast
de Peugeot komt er een Spijker, in Amsterdam gemaakt,
maar die gaat weer van de hand voor 4400 gulden.
Andere Spijkers komen erbij, waaronder een uit 1907.
De Atax gaat weer even snel in de verkoop als waarmee
hij het terrein van Duin Kruidberg op kwam rijden. De
Belgische FN blijft in gebruik voor de kinderen en hun
aanhang.
Een waar pronkstuk is de Hispano Suiza van de Spaans-
Zwitserse autofabriek Fabrica Hispano-Suiza de
Automóviles in Barcelona. Uit het Amerikaanse Buffalo
neemt Jacob Cremer een Pierce-Arrow mee. Na 1918
voegt hij een Essex uit Detroit aan zijn verzameling toe.
Het hoogtepunt van de verzameling wordt een landaulet
van Cadillac. Een landaulet heeft een carrosserie met
neerklapbaar of invouwbaar dak aan de achterkant. De
naam dateert uit de koetsentijd, toen de landaulet een
voorname coupékoets zonder voorste zitplaatsen was.
Tonny
Frits Cremer heeft nog een andere vriendschap, een hele
hechte vriendschap, met Tonny. Zij tweeën voelen zich
met hun Indische verleden sterk met elkaar verbonden.
Met Piet van der Werff delen zij een fascinatie voor nieuwe
technologie. Piet en Tonny vinden elkaar in bravoure en
pionierende ondernemersgeest.
Op Duin Kruidberg raakt Tonny al gauw gefascineerd
door de auto's van vader Cremer. Bijna niemand heeft nog
een auto, de wegen zijn er niet op ingericht en de enkele
auto die rondrijdt heeft om de haverklap een lekke band.
Tonny zoekt hiervoor naar een oplossing. Hij krijgt Piet van
der Werff aan zijn zijde, zoals hij in zijn verdere leven vaker
anderen weet te mobiliseren.
Tonny tikt massieve banden op de kop en installeert ze
opgetogen onder de nieuwe, schokabsorberende vering
van de Peugeot. Hoopvol vraagt hij patent aan voor de
lekvrije band en schokdempende vering, maar iemand
in Frankrijk blijkt hem voor te zijn geweest. Tonny houdt
er in Nederland wel de naam aan over de lekvrije band
te hebben uitgevonden en in Santpoort beleven alle
betrokkenen het rijden over de gruiswegen nu meer als
comfortabele plezierritjes.
Buiten hangend
De wagens van Cremer zijn ook om een andere reden
op de Kennemerlandse dreven te zien. Voor allerlei
experimenten rijden Frits en Tonny rond met Frits aan het
stuur en Tonny hangend aan de buitenkant om zaken los
of vast te schroeven en in beweging te bekijken. Het heeft
onder meer als resultaat dat Tonny op de Essex van Duin
en Kruidberg koplampen kan monteren die met het stuur
meedraaien. Een wondertje van technisch vernuft.
Deze Tonny is Anthony Fokker (1890-1939). Hij kwam net
als Frits uit een familie met Indisch fortuin, niet zoals bij de
Cremers verworven in de tabak op Sumatra, maar in de
koffie op Java. Frits en Tonny zijn allebei in 1890 geboren
en zaten op dezelfde middelbare school in Haarlem.
Vanuit de bruisende periode op Duin Kruidberg, stapte
Tonny over op het maken van vliegtuigen. Frits Cremer en
Piet van der Werff verleenden hand en spandiensten en
Frits werkte nog een tijd lang in de bedrijven van Tonny.
Maar het begon allemaal met de wagens Cremer.
Met dank aan Jeroen van der Werff en Ruud Otto
Literatuur:
G. Hartendorf, J. Morren, C. Rings, A.M. Schüttenhelm-
Okma en J. Suurmond Duin en Kruidberg:Honderd jaar
buitenplaats en het duingebied van de familie Cremer.
(Haarlem: De Vrieseborch 1998)
Cadillac Landaulet
Essex 1918
