Zij waren altijd
aan het werk
HAARLEMS
OUDSTE TIjDEN
18 www.onsbloemendaal.nl nr. 4 winter 2015
Vriendschap met Aleida Nijland
Johanna Proot, geboren in 1868
in Leiden, was een van de eerste
leerlingen op de Middelbare Meisjes
School (MMS), een betrekkelijk nieuw
schooltype voor meisjes met een breed
vakkenpakket, dat echter geen toegang tot een
universitaire opleiding bood. Wel kon Jo Proot zich als
toehoorster inschrijven aan de Leidse universiteit en
op de colleges van de beroemde Fruin ontmoette ze
in 1891 Aleida Nijland (1870-1950), die er al twee jaar
als enig meisje de colleges had gevolgd. In 1896 zou
Nijland als eerste Nederlandse vrouw in de letteren
promoveren. De ontmoeting tussen haar en Proot
was het begin van een levenslange vriendschap.
Na de dood van Jo in 1945 schreef Aleida een lang
in memoriam voor het JaarboekHaerlem (1944/1945)
waarin ze haar 'knap met helderblauwe oogen'
noemde en 'kaarsrecht van gang en houding
tot in hoogen ouderdom.
Jo haalde Middelbare Onderwijs aktes in geschiedenis
en aardrijkskunde en ging in 1905 met een
andere vriendin, de voordrachtskunstenares Ida
Mollinger, een zomer naar Lapland. In die tijd een zo
opzienbarende reis, zeker voor twee vrouwen, dat ze
er bij terugkeer aan de lopende band lezingen over
kon geven, 85 in totaal.
Huwelijksleven in Heemstede en
Aerdenhout
Jo ging lesgeven in Groningen en Amsterdam,
en in 1907 trouwde ze met Johannes F.M. Sterck
(1859-1941). Het betekende dat ze ontslagen werd
als lerares, maar alle ruimte kreeg om aan haar
publicistische activiteiten te beginnen. Sterck,
net als zijn vrouw, katholiek, kwam uit een rijke
koopmansfamilie, wat hem in staat stelde veel te
studeren en later ook te publiceren, vooral over
Amsterdam en Vondel, op wie hij door Alberdingk
Thijm, vriend van de familie Sterck, was geattendeerd.
Aan zijn eerste huwelijk met Johanna F.M. Smits, met
wie hij twee dochters kreeg, komt door het
overlijden van zijn vrouw in 1902 een einde. Met
Jo Proot krijgt hij in 1909 een derde dochter. Kort na
haar geboorte vertrekt het gezin uit Amsterdam naar
Heemstede. Jo Proot schrijft later over haar man dat
hij 'het verlangen niet [kon] weerstaan' zich te vestigen
op de Linnaeuslaan (nummer 10). Sterck werd
De zeventigjarige Jo Sterck-Proot (1938)Foto: particuliere
collectie
www.onsbloemendaal.nl nr. 4 winter 2015 19
G E S C
HIEDËNIS VAN
A E
ft DEN 11 O 11 T
inspecteur van het Lager Onderwijs, maar het echtpaar
wijdde hun leven toch vooral aan historisch onderzoek.
In 1926 volgt hun verhuizing naar de Mr. H. Enschedeweg
15 in Aerdenhout. In haar Geschiedenis van Aerdenhout
schrijft Jo er later over dat het huis op de hoek met de
Zandvoorterweg in 1908 was gebouwd door architect
J. van den Ban en dat de oorspronkelijke naam Villa Maria
door Sterck bij zijn komst werd veranderd in Duinhove.
Hij vond het als goed katholiek misschien niet gepast
om zoiets aards als een villa naar de heilige Maria te
vernoemen. Later werd het huis bewoond door de familie
Desmet en het kreeg de naam Habeo Horam (zie Ons
Bloemendaal, 2015 nummer 1).
De kleindochter van het echtpaar, inmiddels zelf tachtig
jaar, herinnert zich het interieur van het huis nog goed.
Het werd gedomineerd door boekenkasten. 'Ze waren
altijd aan het werk. De heer des huizes was tussen 1926
en 1940 de bezorger van de uitgave van de werken van
Vondel en zijn vrouw richtte zich op de geschiedenis van
Haarlem en omgeving. De huishouding en opvoeding
van dochter Geertruida kregen minder aandacht. Ik vind,
heel verrassend, het pamflet Wat er pleit tegen de beweging
voor vrouwenkiesrecht dat Jo in 1916 schreef en waarin ze
benadrukte dat vrouwen zich moeten concentreren op
huishouding en gezin. Een wonderlijk contrast met de
manier waarop ze haar eigen leven inrichtte.
RK begraafplaats Adelbert
In 1941 stierf haar man, die zij in haar levensbeschrijving
van hem in het Jaarboek Haerlem mijn 'stille vernnoot' en
'nauwgezet corrector' noemde. Ook voor de Maatschappij
der Nederlandse Letterkunde schreef ze kort na zijn dood
over haar echtgenoot. Het komt niet vaak voor dat een
weduwe zo'n 'levensbericht' van haar man verzorgt. Jo
Sterck ging kleiner wonen op de Vondelkade - het lijkt
haast een hommage aan haar man - in Heemstede en in
1944 werd ze geëvacueerd naar Bentveld. Ze overleed
kort na de bevrijding op 25 mei 1945 en werd bij haar
man begraven op de RK begraafplaats Adelbert in
Bloemendaal. Het - nog bestaande - graf is gedekt met
een steen met daarop Vondels tekst: 'Eeuwigh gaet voor
oogenblick. C.W.D. Vrijland vond Jo's Geschiedenis van
Aerdenhout (1939; 1946) zo de moeite waard dat hij het
in 1975 opnieuw uitgaf, gebundeld met een boek over
Bloemendaal van S.A. Wilson, onder de titel Geschiedenis
van Bloemendaal en Aerdenhout (Schuyt en Co C.V.
Haarlem 1975).
Titelpagina van J.M. Sterck-Proot Geschiedenis van
Aerdenhout (Haarlem 1939)
jo M STERCK-PROOT
Literatuur
www.digitaalvrouwenlexicon, Proot, Johanna Maria
(1868-1945) door I. de Wilde.
Prospectus voor J.M. Sterck-Proot, Haarlems Oudste
Tijden (Tjeenk Willink, Haarlem 1930)
t
Ar STERCK l'RÜOt
iptiki ui «fcov'ifli niui
ti n* -riHRHyp
III iOCtiKI
m CjüI Cf v«|ttM9!lk|| NAIULI
RMtfc r.tPin *,1. «miilei*
1 jm b
EEX VROËG - MIDDKLËEU WSCH STADSBEELD
EDO*
DIT boet uecft ren popubirr bracftrijvinfi ovff htt
ontstaan van ck iUiJ Hmifm, V1B de Vtocgitt
gcBch&cdciiia tot bi fcci midden der 14de eeuw.
Slrr._U ia er uar jfeilrwtij eins t' ij Óf «11 Wikkeling vlEi
de SpifiFDClEnd-die turn mrc! dan Amtlrtdini de VOQf-
n Minute stid ven Nuoïd» KnEbnd vm nok vin de aljfe-
merr.c nnlwtkkelttlg :n CuJluui rn etansJniiihrudtflJl in
dezr tijden een beeld tic tfcvrn en vete uï*dnddttng?n i;?
verklaren die «rit (Hl MkudttUVlcbe tijekn lürfï inatuw
tia.1 Vo<5frlJev?n.
Kcititri vkï ck srtcHietkm» vin md rn oude bouw
werken ii «te alkrfeeate ticte, dk lof
en u-nur«Keren doet behouden.
