t, V\ V\ - X~")
wm
24 www.onsbloemendaal.nl nr. 2 zomer 2016
De lijkbaar op weg naar de
begraafplaats. Op de kist ligt het
jd bloemstuk van Z.K.H. prins Hendrik.
De stoet passeert hier de brug over de
Bennebroekervaart.
Talma's ziekte en overlijden
Nog geen twee jaar na zijn benoeming in Bennebroek
overleed Talma op 12 juli 1916 op de relatief
jonge leeftijd van 52 jaar. Naar zijn doodsoorzaak
kunnen we slechts gissen. Bij de verhuizing van het
Diaconessenhuis aan de Hazepaterslaan in Haarlem
(waar hij werd verpleegd en is overleden) naar de
nieuwbouw aan de Handellaan in Heemstede in 1973
zijn de behandeldossiers vernietigd.
Talma had al eerder klachten. In 1901-1902 was hij
een tijdje uit functie en in 1912 verbleef hij een aantal
maanden in Zwitserland. Medio 1915 openbaarden
zich serieuze lichamelijke klachten, waardoor Talma
als voorganger in de kerk in Bennebroek meer af-
dan aanwezig was. We kunnen zijn ziekteproces
volgen via de kranten, die regelmatig aandacht
schonken aan de gezondheid van deze bekende
en geliefde Nederlander. In april 1916 volgde een
inzinking, waardoor hij zijn werk moest opgeven.
Op 11 mei 1916 vertrok Talma naar Egmond aan
Zee. Het ziektebeeld ging op en af, maar herstel
trad niet in. Op woensdag 12 juli 1916 om 7 uur 's
avonds overleed Talma in het Diaconessenhuis. De
kranten staan er vol van en in alle necrologieën wordt
waardering uitgesproken voor hetgeen door Talma
gedaan en bereikt is. Ook het Koninklijk Huis was
getroffen door zijn overlijden. Koningin Wilhelmina
kende hem persoonlijk van de - door haar strak
aangestuurde - kabinetsformatie van 1908
De begrafenis
Op zaterdag 15 juli 1916 om 13.00 uur vond de
uitvaart plaats. Hoewel het hartje zomer was, was
het weer die dag niet geweldig: 'zwaarbewolkt,
betrokken, kans op eenige regen' Bennebroek
veranderde die dag van een rustig dorpje in een
drukbezochte bedevaartplaats. Het was dringen op
de begraafplaats, door Kamerleden, oud-ministers,
maar ook door vertegenwoordigers der werklieden,
die uit het hele land waren gekomen om afscheid te
nemen van hun jonggestorven held. 'Het kerkhof zag
zwart van de menschen, belangstellenden hadden
zelfs op het dak der kerk een plaatsje gevonden.'
Een krant schreef: Onder zeer groote belangstelling
heeft hedenmiddag op de begraafplaats alhier de
teraardebestelling plaats gehad van Ds. A. Talma. Op
de eenvoudige houten kist was een krans van witte
lelies en lila irissen neergelegd, voorzien van een wit
zijden lint met den groote gouden H., initiaal van den
Prins. Behalve dit bewijs van hulde waren nog vele
kransen en palmtakken aanwezig. Een groot aantal
brieven en telegrammen waren bij de familie Talma
ingekomen, o.a. van de Koningin-Moeder, en van den
heer Goeman Borgesius, namens de 2e Kamer, terwijl,
zooals bekend, Jhr. Taets van Amerongen gisteren
namens de Koningin een bezoek van rouwbeklag
aan de weduwe Talma bracht. Daarna trad Ds.
Kromsigt, zwager van den overledene, naar voren,
en dankte namens de familie voor de eer, den
overledene bewezen.'
Grafmonument
Al snel na het overlijden van Talma ontstond het
idee om een grafmonument te plaatsen: 'Na overleg
met de familie hebben de dagelijksche besturen
van het Nederl. Werkl. Verbond. Patrimonium en van
het Christel. Nationaal Vakverbond besloten een
gedenksteen te plaatsen op het graf van oud-minister
Talma te Bennebroek. Om de deelneming onder de
leden zoo groot mogelijk te doen zijn, is besloten,
dat niet meer dan 25 cent per lid zal mogen worden
bijgedragen.'
www.onsbloemendaal.nl nr. 2 zomer 2016 25
Open Monumentendag 10 september
Het graf van Talma naast de Hervormde kerk in
Bennebroek (foto uit 1918). Het grafmonument
heeft de status van gemeentelijk monument
Het thema van de Open Monumentendag 2016 is
'Symbolen en iconen. En Syb Talma is een icoon
van de Nederlandse arbeidersbeweging. Daarom
is er op die dag 's middags een Talmaprogramma
in de Hervormde kerk in Bennebroek. Lammert de
Hoop houdt een lezing over Talma, de video wordt
vertoond, het koor zingt Talma's lievelingspsalmen,
u kunt de toren beklimmen en het monumentale graf
bekijken. Meer informatie en de exacte tijden volgen.
Ondanks dit kleine toegestane bedrag per gift
was er snel voldoende geld om beeldhouwer
Dick Wolbers het monument te laten maken.
Een bewijs van de populariteit van Talma in die
tijd en van de betekenis van zijn tomeloze inzet
voor de arbeiders. Op 26 oktober 1918 werd het
monument onthuld.
Een vergissing
In het Leidsch Dagblad van 28 oktober 1916,
drie maanden na de begrafenis van Talma, staat
een mooie anekdote: 'Bij de eerste klasse van
de stoomtram Haarlem-Leiden. Papa, Mama,
drie kinderen en twee nichtjes bezien iedere
merkwaardigheid langs den weinig bekenden
weg. Algemeen wordt de aandacht getrokken
door het monument, door mevrouw Willink in
haar weiland opgericht ter nagedachtenis van
het bezoek van H.M. de Koningin op 11 Aug jl.
'Oom, wat is dat daar?' vraagt een der nichtjes.
Antwoord: 'We zijn hier in Bennebroek. Dat is het
gedenkteeken op het graf van Talma'. Andere
vreemde passagiers rijzen ook overeind en
roepen: 'Kijk, daar ligt Talma begraven''
Drie biografieën, een monument en
een postzegel
Talma kreeg al in 1917 een biografie, in 1918 een
monument en in 1936 werd hij afgebeeld op
een postzegel. Er kwamen tal van Talmastraten
(ook in Heemstede en Bennebroek) en er werden
heel wat rustoorden naar hem genoemd. Daarna
raakte Talma wat in de vergetelheid, maar de
laatste jaren is er een revival. Het CNV heeft
Talma als aartsvader naar voren geschoven,
er is een Talma-leerstoel, er werd een video
gemaakt, er verscheen in 2010 opnieuw een
biografie en in 2013 nog een. Drie biografieën
van één politicus: dat is niet voor niets want
de boodschap die Talma in 1916 verkondigde
- zorg voor de mensen die het minder hebben -
is ook nu nog actueel.
Bloemlegging 12 juli 2016
Regelmatig werden er bloemen op het graf van
Talma gelegd, namens het CNV gebeurde dit
gedurende een groot aantal jaren. Op dinsdag
12 juli 2016 wordt de honderdste sterfdag van
Talma herdacht. Er is dan een plechtigheid,
georganiseerd door het bestuur van de
Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek
samen met PKN, eigenaar van de kerk en in
aanwezigheid van Maurice Limmen, voorzitter
van het CNV, en wethouder Kruijswijk van
de gemeente Bloemendaal. Er worden dan
bloemen op het graf van Talma gelegd,
bij voorkeur rode Japanse rozen (Camellia
Japonica), zijn lievelingsbloemen. Daarmee
wordt de man herdacht die veel heeft gedaan
en betekend voor Nederland en die nu rust op
het kerkhof van Bennebroek.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in
HeerlijkHeden 150, najaar 2011. Een uitgebreide
versie met meer informatie, foto's en een
notenapparaat vindt u op www.hv-hb.nl
Monumenten en geschiedenis
Uit de geschiedenis van Heemstede en
Bennebroek.
Met dank aan Lammert de Hoop en
Gerard van Krieken.
WE
