Aeolian Pipe Organ van Villa
Kareol in Pianolamuseum
LÏÈUiiiiJ
www.onsbloemendaal
^"llSsfSÏ
V IV*?
De muzieksalon van Villa
Marie-Christine Marres
Her en der verspreid over het Pianolamuseum aan de Westerstraat 106 te
Amsterdam zijn pijpen, speeltafel, windladen, balgen en andere onderdelen
opgeslagen van het Aeolian Pipe Organ. Zij horen tot de weinige tastbare
herinneringen aan de in 1979 gesloopte Villa Kareol in Aerdenhout. Als het aan
conservator Kasper PJ. Janse ligt is het slechts een kwestie van tijd voordat er uit
dit voor Nederland zo unieke orgel weer muziek zal klinken.
www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2016
Villa Kareol rond 1914
Villa Kareol was het grootste huis dat in
de twintigste eeuw voor een particulier
werd gebouwd. Opdrachtgever was
Julius Carl Bunge, een zeer vermogend
graanhandelaar uit Amsterdam en groot
liefhebber van de opera's van Wagner. De
in 1911 voltooide villa was een Gesamtkunstwerk
in de stijl van Wagner, gewijd aan Bunges favoriete
opera Tristan und Isolde. De naam Kareol verwijst
naar de burcht van Tristan, en zowel aan de binnen-
als buitenmuren bevonden zich tegeltableaus
die verwezen naar scenes uit deze opera. In het
Gemeentehuis van Bloemendaal zijn nog enkele van
die tableaus te vinden.
Aeolian Pipe Organ uit Amerika
Bunge wilde niet alleen dat zijn villa de sfeer van
Wagner zou ademen, maar ook dat diens grote
werken in vol ornaat in zijn huis zouden klinken.
Om te allen tijde van zijn geliefde muziek te kunnen
genieten, bestelde J.C. Bunge in 1910 een Aeolian
Pipe Organ in de Verenigde Staten. In 1883 had The
Aeolian Company een instrument ontwikkeld dat
niet alleen met het klavier (het toetsenbord van
een piano of een orgel), maar ook met behulp van
geperforeerde rollen bespeeld kon worden. Zo werd
het lang voor de grammofoonplaat mogelijk om
thuis naar belangrijke werken te luisteren. In 1897
werd het tevens mogelijk om deze technologie
bij de bouw van orgels toe te passen. Zo ontstond
het Aeolian Pipe Organ, 'the home orchestra of
the twentieth century' Deze zeer omvangrijke
en kostbare instrumenten konden alleen door
de allerrijksten worden aangeschaft. Zij hadden
immers het kapitaal en de ruimte om een dergelijk
orgel te huisvesten. In de Verenigde Staten zijn tot
de crisisjaren 350 van deze Pipe Organs verkocht.
In West Europa zijn er tot de eerste Wereldoorlog
meer dan honderd in Engeland aangeschaft, rond
de tien in Frankrijk en Duitsland en slechts twee
in Nederland waarvan het orgel in Kareol, met
zijn dertien registers (orkestrale stemmen) en een
metallofoon (hiermee werden de klanken van een
harp gespeeld) het grootst was. Later werd het
zelfs nog uitgebreid met twee registers en een
klokkenspel.
Orgelkamer en muzieksalon
In Villa Kareol stond het orgel in de speciaal op
maat ontworpen orgelkamer, het pijpenfront
bevond zich in de direct aan deze kamer
grenzende muzieksalon. Hier stond ook de
speeltafel, verbonden aan het orgel door middel
van elektrische overbrenging. De speeltafel was
VWtJk to
