Woonhuizen
In een rij, een of meer onder een kap, villa's:
Andries de Maaker heeft het allemaal gebouwd.
Zijn woonhuizen vertonen vaak een eenvoudige
baksteenarchitectuur, met kenmerken van de
Amsterdamse School. Veel van zijn werk is te
zien in het grensgebied Haarlem-Heemstede
en in Bloemendaal. Voor een uitgebreide, maar
niet volledige, opsomming van het werk van De
Maaker verwijs ik naar de website Librariana van
Hans Krol: 'Bosbeek als inspiratiebron'. Daar is ook
een foto te zien van Crayenesterlaan 21, waarbij
wordt vermeld dat De Maaker deze woning in 1919
'voor zichzelf bouwde' Dat is in zoverre onjuist,
dat De Maaker deze woning wel heeft gebouwd
maar er nooit heeft gewoond. Mogelijk is dat De
Maaker de woning ontwierp en bouwde op eigen
kosten, en hem na voltooiing zelf te koop aanbood.
Het gebeurde in die tijd vaker dat de architect
optrad als opdrachtgever èn makelaar. We zien
in de Haarlemse kranten met enige regelmaat
verkoopadvertenties opduiken van Andries de
Maaker. Het gaat dan om door hem ontworpen
woningen, soms aangeprezen als een 'logeabel
heerenhuis' of een 'solied gebouwd heerenhuis' Ook
als huizenhandelaar was hij aktief. Zo schafte hij in
september 1935 op een veiling in het Notarishuis in
Haarlem de panden Bloemendaalsestraatweg 20 en
22 in Santpoort (nu Santpoort-Zuid) aan, om ze later
te verkopen. Beheer, onderhoud en verbouwingen
maakten ook deel uit van zijn werkzaamheden. Villa's
van De Maaker vinden we in Zuiderhout, op het
grensgebied Haarlem-Heemstede, en in Bloemendaal
(Westerduinweg, Schulpweg, Koepellaan). Een
bijzonder fraaie villa is het huis 't Heem' (1928),
Clusiuslaan 1 in Heemstede. Ook Kennemeroord aan
de Herenweg in Heemstede (1926-1959) had meer
het karakter van een grote villa dan van een landhuis.
Er is wel gesteld dat de meeste huizen van De
Maaker, hoe solide ook gebouwd, gedoemd zijn
te verdwijnen, omdat ze door hun omvang niet
meer in deze tijd zouden passen. Dat blijkt gelukkig
nogal mee te vallen, zeker voor wat betreft de
landhuizen. Deze hebben in de meeste gevallen een
beschermde status, van gemeentelijk monument
tot rijksmonument. Op Leyduin hebben alle
gebouwde objekten een rijksmonumentstatus, tot de
entreepalen aan toe.
Een familie van bouwers
Opvallend is dat de drie kinderen van Andries en
Fennegien de Maaker hun leven lang met bouwen te
maken hebben gehad. Ze zijn ook alledrie dicht bij de
ouderlijke woning blijven wonen. Dochter Apolonia
(Ploon) huwt Willem Cornelis Groenewegen in
1922. Schoonzoon Wim is als bouwkundig tekenaar
aanvankelijk in dienst bij zijn schoonvader Andries de
Maaker. Ook hij wordt architect en begint een eigen
bureau. Zijn voornaamste werk wordt het (Tweede)
Christelijk Lyceum Marnix van St. Aldegonde, aan
de Planetenlaan in Haarlem-Schoten. Hij bouwt het
samen met de bekende Bloemendaalse architect
Henk W. van Kempen. Ploon en Wim wonen
ook aan de Prinsessekade, enkele huizen bij de
ouderlijke woning vandaan. Tussen vader Andries en
schoonzoon Wim ontstond evenwel verwijdering,
zowel professioneel als emotioneel. Zoon Gerrit Izaak
huwt in 1926 Johanna van der Plas uit Bloemendaal.
Gerrit is opzichter. Het paar woont Leidsevaart 488.
Zoon Izaak huwt Alida van Niel in 1926 in Heemstede.
Aanvankelijk werkt hij bij zijn vader, later als architect
in dienst van de Amsterdamse Schoolarchitect Michiel
de Klerk, voor wie hij ondermeer meubelen ontwerpt.
Het paar woont ook aan de Leidsevaart, op nummer
520, en later in Bentveld. Van zijn hand zijn woningen
aan de Grenslaan in Aerdenhout, de Hugo de
Grootlaan in Heemstede, en aan de Bentveldsweg in
Bentveld. Moeder Fennegien overlijdt in januari 1949
in Haarlem, op de leeftijd van 83 jaar.
Waardering
Met enige trots vermeldde Andries de Maaker op alle
tekeningen die hij vervaardigde zijn lidmaatschap
van de prestigieuze kunstenaarsvereniging Arti et
Amicitiae. Hij tekende als volgt:
DE ARCHITECT AetA
A. de Maaker
Mogelijk wordt hij daarom wel ten onrechte als
'A.A. de Maaker' aangeduid.
Een van zijn familieleden, ook bouwkundige, meldt:
'Ik herinner hem als een statige heer met een hoed en
een wandelstok, hij was natuurlijk al op leeftijd.
Hij was een autodidact, op eigen kracht omhoog
geklommen. Met een degelijke aanpak, zowel in de
ontwerpen en schetsen, alsmede in controle op de
bouw tijdens de werkzaamheden. Hij was eerlijk.
Er viel niet met hem te marchanderen.
Zijn bouwwerken stonden stevig op hun funderingen.
Ik heb een sloper gesproken, die mij meedeelde dat
hij bij het slopen van een villa van architect De Maaker
geld bij moest leggen. Hij had zich op de degelijkheid
van het gebouw volkomen verkeken.
Ik heb me laten vertellen dat hij in zijn werk niet
makkelijk was. Kwaliteit stond voorop, zijn orders
waren duidelijk en zo moest het gebeuren.
Voor hem gold: wees serieus in je werk; als je iets
aanpakt dan moet je het goed doen en ook afmaken;
sta achter je ontwerpen.
Ondanks zijn succesvolle loopbaan is oom Andries
altijd bescheiden gebleven, zo is mij uit zijn omgeving
gebleken. Hij kwam uit een arbeidersmilieu en
kennelijk heeft hij dat niet vergeten.'
Ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag, op
9 september 1938, werd Andries de Maaker veel lof
toegezwaaid, zoals we kunnen lezen in het Haarlem's
Dagblad van die dag:
'Onze stadgenoot de heer A. de Maaker, architect,
ondervond heden, den dag waarop hij zeventig
jaar werd, veel belangstelling. Bij zijn werk heeft
de heer De Maaker waardeering en hoogachting
verworven, zoodat door velen deze gelegenheid werd
aangegrepen, om hem te laten blijken, dat zijn werk
op prijs gesteld wordt. Er waren veel bloemstukken
en schriftelijke gelukwenschen, terwijl ook velen
persoonlijk hun gelukwenschen kwamen aanbieden.'
Andries de Maaker werd op een maand na 96 jaar
oud. Hij overleed in Haarlem op 11 augustus 1964.
Bronnen:
Jhr.dr. H.W.M.van der Wijck en drs. J. Enklaar-
Lagendijk, Overijsselse buitenplaatsen (Alphen
aan den Rijn, 1983)
Website Librariana van Hans Krol, Bosbeek
als inspiratiebron: Andries de Maaker
Haarlem's Dagblad, diversen jaren
De heer J. de Maaker, Middelburg
De heer P.L.A. de Maaker, Olst
De heer R. van Donkelaar, Koekange
Publieke Werken, gemeente Bloemendaal
