X X
X
X X
X
X X
X
8 www.onsbloemendaal.nl nr. 2 zomer 2017
x xx
(1505) Wilfarij X Maria
Genealogie van de familie van
Bloemendaal. Geel betekent in het bezit van
het Huis te Bloemendaal bij Vianen. Groen
betekent in bezit van Huis Aelbertsberg
in een familie die al sedert de veertiende eeuw de
naam Bloemendaal voert en in hun geslachtsnaam
vindt de huidige gemeente dan ook haar naam. Alle
reden dus om deze familie van Bloemendaal onder
het vergrootglas te leggen.
Het huis te Bloemendaal nabij Vianen wordt
beschreven in 1505, het jaar waarin Willem dit
huis van zijn vader erft, als een huis met een
hofstede, boomgaarden, griendingen en wat
meer ertoe behoort. Een heel complex derhalve.
Maar er rest niets van. Alleen de polder waarin
het gelegen heeft heet nu nog Bloemendaal. En
de bescheiden landweg die er doorheen voert
heet nog de Bloemendaalseweg. Willem was
getrouwd met Maria van Adrichem. Zij was
volgens het leenregister een nicht van Walraven
II van Brederode, en zij hadden ten minste twee
zonen, Willem, de oudste, en Frans, die zijn
ouders uiterlijk in 1536 opvolgde in het bezit van het
Huis Aelbertsberg, omdat dat het sternaar van zijn
moeder is. Frans huwde met Maria van Jutfaas. Ik
heb van hen geen kinderen aangetroffen. Het Huis
Aelbertsberg blijft in de familie tot 1617, zij het door
verkoop aan naaste verwanten.
Van vader op zoon
De vader van Willem was Jan van Bloemendaal. Hij
erfde het huis in Bloemendaal bij Vianen in 1495. Jan
was de zoon van Gijsbert van Bloemendaal en Foyse
Rembrands van Kloetinge. Gijsbert erfde het huis
in Bloemendaal bij Vianen in 1422 en was schout
en hoogheemraad van de Landen van Vianen. De
ouders van Gijsbert waren Hubert van Maastricht
en Imme van Bloemendaal. Imme erfde het huis
in Bloemendaal bij Vianen in 1420 van haar vader.
Imme was de dochter van Hubert van Bloemendaal
en Bertha Dirskdr. Hubert kreeg het huis in bezit op
1 augustus 1392. Hij wordt voor de eerste keer in
de archieven van Vianen vermeld in het jaar 1387,
als houder van een tiende in Everdingen. De vader
van deze Hubert was mogelijkerwijze Lakerveld
heer Wouterzn van Bloemendaal die in 1330 als
getuige optrad. En wellicht was hij weer de zoon
van Wouter van Bloemendaal, die in een zestiende
eeuws handschrift wordt vermeld als de Proost van
het Sint Pieter kapittel te Utrecht in het jaar 1350.
Deze Wouter kan dezelfde zijn als de Wouter van
Bloemendaal die in een zeventiende eeuwse Kroniek
een broer wordt genoemd van Zweder II van Vianen.
Het familiewapen
Echt bewijzen dat Hubert de kleinzoon van Wouter
van Bloemendaal is lukte me niet, behalve dan
dat Hubert van Bloemendaal in het leenarchief de
neef van Gijsbert van Vianen wordt genoemd. En
daar komt nog bij dat volgens het wapenboek van
Johannes Rietstap de familie van Bloemendaal als
geslachtswapen het wapen Vianen voerde, wat wel
op een verwantschap moet duiden. De hiervoor
genoemde gegevens leiden tot de volgende
opstelling voor dat deel waarvoor wel de bewijzen
voorhanden zijn: Het wapen van de familie van
Bloemendaal toont drie zwarte zuilen op een veld
van zilver, evenals de familie van Vianen. De families
van Vianen en van Culemborg vormen zijtakken van
www.onsbloemendaal.nl nr. 2 zomer 2017 9
Zuilen
Beusichem
Beusichem
Vianen
Afb. 1. De wapens Zuilen, Beusichem van voor en van na hun wapen wijziging en Vianen.
de familie van Beusichem. De familie van Beusichem
of Bosinchem was een invloedrijke familie in het
Sticht (zo bezaten zij bijvoorbeeld het felbegeerde
ambt van schenker van de bisschop) en voerde tot
het midden van de dertiende eeuw een wapen van
schuinbalken van rood op goud (zie het tweede
wapen op afbeelding 4), maar na het huwelijk van
Steven van Beusichem met Ava van Zuilen op een 13
augustus vóór het jaar 1250 gebruikt hij uitsluitend
een wapen met drie rode zuilen als eigen wapen,
opnieuw met een ondergrond van goud. En zijn hele
familie volgde hem daarin. Als je in de Utrechtse
kapittelarchieven kijkt, dan blijkt dat sedert 1270 alle
vermelde Beusichems hun nieuwe zuilen-wapen
voeren. Het Kleefse geslacht van Zuilen is vanaf
1245 prominent aanwezig in het bisdom Utrecht
en kennelijk wilden zelfs de deftige Beusichems
zich aan de Zuilens optrekken. Het leidde tot een
rage. Alle zijtakken van de Beusichems voerden
zuilenwapens, zo ook de familie van Culemborg,
wat nog te zien valt in het huidige gemeentewapen
van Culemborg. En zo ook de familie van Vianen, zij
voeren de drie zwarte zuilen op een zilveren veld
sinds het laatste kwart van de dertiende eeuw. Ik
heb ze hierboven op een rijtje gezet. De familie van
Bloemendaal ontstaat in het eerste kwart van de
veertiende eeuw, en zij voeren een zelfde wapen als
van Vianen: drie zwarte zuilen op een veld van zilver,
zij het met een barensteel daaraan toegevoegd.
Maar er volgen meer Utrechtse families: Lakeveld,
Maerssen, Zuylen van Nyeveld, Boekholt, de Waal
van Vianen, Abcoude, Borssele van Oostervant,
Natteris, Beverwaard - allemaal in verschillende
kleurstellingen, maar telkens met drie, soms vier,
zuilen. Er zat ook een politiek kantje aan. De Stichtse
ministerialen, dat zijn de edelen die diensten
verrichtten voor de bisschop, steunden de bisschop
doorgaans. Maar soms was er ook tweedracht en dan
vormden met name de 'zuilen' families een clan die
de oppositie, zonodig gewapenderhand, aanvoerde.
Bijvoorbeeld gebeurde dat in de strijd tegen de
bisschopelect Jan van Nassau of in het conflict met
de Amstels.
Het is opvallend dat in het wapen van Wouter van
Bloemendaal uit 1350, zoals Aernout van Buchel het
getekend heeft (afb. 2), een barensteel staat. Een
barensteel is een figuurtje van een dwarse lijn met
drie of meer aanhangsels (vaantjes) dat aan een
wapen wordt toegevoegd. Het duidt op een jongere
zoon of op een zijtak. In dit geval wijst het zeker op
een zijtak van de familie van Vianen, omdat Buchel in
de abdissenlijst van de Sint-Stevensabdij in Oudwijk
hetzelfde wapen met barensteel als dat van Wouter
laat zien. Zo voert de familie van Brederode ook een
barensteel, in blauw, in het wapen Holland, waarmee
ze aangeven een zijtak te zijn van het gravenhuis. En
ofschoon ze hemel en aarde hebben bewogen om
de barensteel er vanaf te krijgen is dat nooit gelukt.
De Brederode's hebben zelfs een boete gekregen
toen ze hun wapen een tijd zonder barensteel
voerden. Overigens geeft Johannes Rietstap geen
barensteel in zijn wapenbeschrijving, volgens hem is
het wapen Bloemendaal uitsluitend beladen met de
drie zwarte zuilen en dus identiek aan Vianen. Helaas
vermeldt Rietstap geen bron.
Van Vianen naar Bloemendaal
Nu we weten waar Willem en Frans van Bloemendaal
vandaan komen, rijst natuurlijk de vraag hoe ze
terecht zijn gekomen op Huis Aelbertsberg. Want
de stap van Vianen naar Kennemerland ligt immers
niet echt voor de hand. De ambachtsheerlijkheid
Aelbertsberg werd van voor 1333 tot 1679 bestuurd
door de heren van Brederode. Het Huis zelf bleef
ter beschikking staan aan de graaf en ook zonderde
hij het gerecht van het leen uit. Graaf Floris V was
de laatste regerende graaf die het huis regelmatig
gebruikte tot zijn dood in 1296. Maar de 23-jarige
weduwe van graaf Willem IV, Johanna van Brabant,
heeft er vanaf 1345 nog geregeld verbleven tot haar
huwelijk met hertog Wenceslaus I van Luxemburg
in 1354, afgewisseld met verblijf op het kasteel van
Binche in Henegouwen. Het Huis Aelbertsberg werd
reeds in de huwelijksakte met de Hollandse graaf tot
haar douarie, haar weduwegoed, verklaard. Na haar
overlijden in 1406 is het Huis Aelbertsberg rond 1409
Steven N Kc-iaes Aleid Margarine (H20) Imme
van Bloamendaai van Eioemendaai van Büemendaal van Bloemendaal van Bloemendaal
NN Herbaren Jansz. Hubert van Maastricht
Elaaske X NN
van Bloemendaal van Brakel
Foyse Rembrands X 1422) Gijsbert
van Kloelinpe van SiDemefidaal
Berlie
Eelgis Hendnk Hubert (1493;. Willem (149&) Jan X NN
van Bloamendaal van Blbsmendaal van Bloemendaal van Bloemendaal
X
Maria van Zanen
Maria X Gijsben
van Boflsnd van BJoemendaai
vsn Bisemendaal van Adrichem
Hendrik
Gijsbert X Herlwig NN X(t52S) Wilem Frans X Maria Flcris X Catttrina
van Beek vsn Bloemendaal i van Bloemendaal van BloeTendaa van Jutfaas van Jutfaas Bitter
(1542) Willem (1596) Jan
van Bloemendaal van Bloemendaal!
