De Algemene Begraafplaats te
Bloemendaal: 100 jaar!
10 www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2017
Formeel-klassieke zuilen aan de ingang van de begraafplaats en de dienstwoning in een aan de neorenaissance verwante stijl
Marie-Christine Marres
De Algemene Begraafplaats te Bloemendaal viert dit jaar zijn
honderdjarig bestaan. Op 2 april 1917 vond de officiële opening plaats
van deze parkachtige begraafplaats, grenzend aan het Nationaal Park
Zuid-Kennemerland, wandelpark Caprera en de sportvelden aan de
Bergweg. Het ontwerp voor de begraafplaats is van landschapsarchitect
Leonard Springer, de gebouwen zijn ontworpen door architectenduo
Mulder en Van Asdonk; de bouw werd gegund aan de firma P. Rijnierse
Zoon te Overveen.
www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2017 1
Ruimtegebrek
Rond 1900 was de Gemeente
Bloemendaal bezig met de plannen voor
een nieuwe algemene begraafplaats. De
beschikbare plaatsen in Bloemendaal
waren niet meer toereikend en hoewel
er op de Algemene Begraafplaats in Overveen nog
plaats zou zijn voor dertig jaar, stond het vast dat deze
binnen afzienbare tijd zou sluiten. In een 'memorie
van toelichting' behorende bij de 'Begroting voor het
dienstjaar 1891' schrijft een ambtenaar het volgende:
'Inmiddels bleek noodzakelijk tot aanleg eener
nieuwe begraafplaats als gevolg van de vulling van
bijna alle beschikbare grafruimte op de begraafplaats
te Bloemendaal Wat de op de begraafplaats te
Overveen beschikbare ruimte aangaat, deze is,
volgens een opgaaf door den opzichter verstrekt ruim
voldoende voor een tijd van minstens 30 jaar.'
Onhygiënisch
Toch wordt een vroegere sluiting van de begraafplaats,
met het oog op de nabijheid van de woningen in de
kom van het dorp, gewenst geacht. Al lange tijd was
men van mening dat begraven binnen de bebouwde
kom niet hygiënisch was. Om deze reden wordt het
vanaf 1829 verboden om doden te begraven in steden
met meer dan duizend inwoners. Ook het begraven
in kerken, hetgeen in de hoogste kringen zeer
gebruikelijk was, houdt in 1829 op; in 1866 wordt dit
helemaal verboden.
Na de ingebruikname van de nieuwe begraafplaats
aan de Bergweg besloot De Raad der Gemeente
Bloemendaal 'overwegende dat de oude algemeene
begraafplaats onhygiënisch, immers midden in de
kom van het dorp gelegen is te bepalen, dat van
de oude algemeene begraafplaats geen gebruik meer
mag worden gemaakt. Voorts kregen degenen die
recht hadden op het 'gebruik voor onbepaalde tijd
van een of meer grafruimten' op de begraafplaats te
Overveen datzelfde recht op de nieuwe algemene
begraafplaats, mits zij afstand zouden doen van alle
rechten 'welke zij zouden kunnen doen gelden op
graven der gesloten oude begraafplaats'. De familie
Faase bood nabestaanden toen de mogelijkheid om
de grafsteen van hun overledenen bij de familie in de
tuin te plaatsen.
Mevrouw Van der Vliet-Borski
Het stuk duingrond waar de begraafplaats op is
aangelegd is aan de gemeente geschonken voor
het bedrag van fl. 1.- door mevrouw Van der Vliet-
Borski. Aan de 'kosteloze afstand' van dit stuk grond
is echter wel enige onderhandeling voorafgegaan.
In bovengenoemde 'Memorie van toelichting'
staat dat de 'onderhandelingen voorlopig zijn
afgebroken ten gevolge de door deze [eigenaresse]
gestelden eisch om op die grond alleen op- of
ingezetenen te doen begraven'. Uiteindelijk werd
in artikel 1 van de 'Verordening op de Algemene
Begraafplaats' vastgelegd dat er uitsluitend inwoners
van de gemeente Bloemendaal op de begraafplaats
begraven mochten worden, evenals eigenaren van
buitenverblijven in de gemeente, 'rechthebbenden
op grafruimten of grafkelders op de bestaande
begraafplaatsen in de gemeente Bloemendaal' en
degenen die zich toevalligerwijs in de gemeente
bevonden op het moment van hun overlijden.
Pas naar aanleiding van fusieplannen met de gemeente
Heemstede werd de begraafplaats opengesteld voor
iedereen. Dit was vanaf 1 januari 2001.
Leonard Springer
Het ontwerp voor de begraafplaats is gemaakt door
Leonard Springer. Deze landschapsarchitect genoot al
grote bekendheid dankzij zijn ontwerpen van onder
andere de Nieuwe Oosterbegraafplaats te Amsterdam,
de Haarlemmerhout in Haarlem en villapark Duin en
Daal te Bloemendaal. Hij werkte destijds vooral in de
traditie van de Engelse landschapsstijl, die gekenmerkt
wordt door slingerende paden, doorkijkjes en
Schets uit 1891 van de geplande Algemeene
Begraafplaats te Bloemendaal. De originele plattegrond
van de begraafplaats zoals hij door Springer is
ontworpen, bevindt zich in het archief van het Noord
Hollands Archief; hij is te groot om in Ons Bloemendaal
op te nemen.
