Het raadhuis van Bloemendaal aan de Korte Zijlweg, hoek
Bloemendaalseweg en Zijlweg rond 1900. Het raadhuis was in gebruik van
1846 tot 1933 en werd in 1937gesloopt. Rechts hotelrestaurant
Roozendaal, het huidige restaurant Loetje. Bouwkundige W. Vasbinder Jr. zal
in het raadhuis zijn bouwaanvraag met bouwtekeningen in augustus 1909
hebben ingediend. Bloemendaal in oude ansichten (Zaltbommel 1989)
Fragment van de door bouwkundige W. Vasbinder Jr. in augustus 1909 bij de
gemeente Bloemendaal ingediende bouwtekeningen. Gemeente Haarlem
bouwdossier Zijlweg 19/309
IAan den Zglweg is thans een aanvang gemaakt met
grondwerken voor het bouwen van twee villa's, een voor
rekening van mevrouw KikkertHelling te Alkmaar en
een voor den heer Mal ga te Haarlem.
De opdrachtgever
Marretje Kikkert Helling,
roepnaam Marrie,
woonde vrijwel haar hele
leven in Alkmaar. In 1855
werd zij in die gemeente
geboren als dochter van 'steenkooper'
Simon Kikkert Helling en Maria Clasina
Schouten. Vader Simon overleed in 1860
toen Marrie nog maar 5 jaar oud was. Het
was overigens deze Simon, die de naam
van zijn vader (Hermanus Helling) en zijn
moeder (Marritje Kikkert) samenvoegde
tot de bijzondere naam Kikkert Helling.
Waarschijnlijk bleef Marrie steeds bij
haar moeder wonen. Als Maria Clasina
Schouten in 1901 komt te overlijden,
staat onder de rouwadvertentie in het
RK dagblad De Tijd van 2 mei 1901 alleen
de naam Marrie Kikkert Helling. Zij is dan
46 jaar oud en nog ongetrouwd. Voor de
hoofdpersoon in dit eerste deel van deze
kleine serie begon na het overlijden van
haar moeder in 1901 waarschijnlijk ook
voor haarzelf een verrassende nieuwe
levensfase, zoals we zullen zien.
Mejuffrouw of mevrouw?
Op 27 augustus 1909 diende W.
Vasbinder Jr. bouwkundige te Alkmaar,
voor 'M. Kikkert Helling, eigenaar'
uitvoerige bouwtekeningen in bij de
secretarie van de gemeente Bloemendaal
met een 'Plan voor Woonhuis te
Overveen'. De gemeente liet er geen
gras over groeien, want een maand later
meldde het Bloemendaalsch Weekblad
van 25 september 1909 dat een aanvang
is gemaakt met de bouw van de villa. Het
zal in Bloemendaal niet vaak voor zijn
gekomen dat een ongetrouwde vrouw
van inmiddels 54 jaar oud een villa laat
bouwen. Hoewel op de secretarie in
augustus 1909 na de ontvangst van de
bouwaanvraag een keurige dossiermap
is gemaakt met daarop in mooie
krulletters 'Mej. Kikkert Helling', gaf de
gemeente kennelijk aan het weekblad
door dat aan de Zijlweg begonnen is met
de bouw van een villa 'voor rekening van
mevrouw Kikkert-Helling te Alkmaar'.
Het onjuiste gebruik van het woord
mevrouw en het ten onrechte plaatsen
van een streepje tussen Kikkert en
Bloemendaalsch Weekblad, 25 september 1909
www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2017 19
Helling heeft de lezer van het weekblad
ongetwijfeld de indruk gegeven dat we
hier van doen hebben met mevrouw
Helling, getrouwd met de heer Kikkert.
Is de burgerij van het overwegend
rooms-katholieke Overveen op deze
manier een hoop opwinding bespaard
gebleven?
De ontwerper
In haar tot 1909 54 Alkmaarse jaren
heeft Marrie ongetwijfeld door W.
Vasbinder Jr. in Alkmaar ontworpen
én gebouwde herenhuizen gezien. Of
was het een oude zakenrelatie van haar
vader? Vasbinder was timmerman en
aannemer, maar ook 'bouwkundige'
en dus de bouwer van door hem zelf
ontworpen woningen. Een combinatie
die eind negentiende eeuw en begin
vorige eeuw vaker voorkwam. Zo ook
destijds bij de bekende en nog steeds
bestaande aannemer Rijnierse uit
Overveen. Of W. Vasbinder Jr. ook Villa
Cora zelf heeft gebouwd is niet bekend,
maar zeker niet uitgesloten.
De bouwplaats
De plaats waar Villa Cora werd
gebouwd speelt in het hele verhaal
een belangrijkere rol, zoals zal blijken,
dan het uiterlijk van de villa zelf, dat we
hierna kort zullen bespreken. Marrie
kocht van ene mevrouw Bosch een
klein hoekje van een weiland aan de
Zijlweg naast de in 1865 gebouwde
Villa Tetterode. Tussen deze villa en
de villa van Marrie bleef een weiland
onbebouwd. Ook daarover later meer
in deel 2 van deze serie. Op de door
bouwkundige Vasbinder in augustus
1909 op de secretarie ingeleverde
plattegrond is een en ander goed te
zien: de kleine afsplitsing van perceel,
gemeente Bloemendaal, sectie A, nr
5649; het nieuwe woonhuis van Marrie
achttien meter uit het hart van de
Zijlweg; het weiland perceel no 5648
en daarnaast Tetterode met daarachter
nog het koetshuis. Was het adres van
Villa Tetterode Zijlweg 17 (en is dat nog
steeds zo), Villa Cora kreeg het adres
Zijlweg 19 toegewezen. Voor zolang
het duurde.
De villa
De geraadpleegde deskundigen
zijn het er over eens: W. Vasbinder
Jr. heeft bij het ontwerpen van Villa
Cora verschillende stijlelementen
gemengd. Die werkwijze leverde op
zich zelf weer een aparte stijl op: de
'eclectische' stijl, in de tweede helft van
de negentiende en begin twintigste
eeuw veel toegepast in Nederland.
De villa is een herenhuis met twee
'beuken', een smalle (de entree, gang,
toilet, trappenhuis) en een brede
(woonvertrekken, hoofdslaapkamers,
op zolder een slaapkamertje voor het
personeel met klein balkonnetje!).
In de overstekende houten kap aan
de voorgevel zien de deskundigen
kenmerken van de 'chalet-stijl', naar het
Zwitserse woningtype. Opmerkelijk
is ten slotte dat de voorgevel heel
levendig is en de zijgevels vrijwel
blinde muren hebben. Dat duidt
meestal op een smal kavel (hier het
geval) of bebouwing vlak naast de
woning (hier niet aan de orde). Bij Villa
Cora zijn kennelijk volgens plan links en
rechts van de woning twee dichte rijen
bomen geplant.
De sloot
De Zijlweg ligt er al enige tijd. Al in het
'Caert-Boek' van 1599 wordt de weg
genoemd als 'Die Zyel Wech'. Heel lang
was de Zijlweg slechts een pad over
het inklinkende veen van Haarlem naar
Overveen, dat regelmatig met hout,
zand en riet moest worden opgehoogd.
In het gebied ten noorden en ten
zuiden van de Zijlweg vinden we al heel
lang tuinbouw- en bloembollengrond.
In de loop van de negentiende eeuw
neemt de bloembollenteelt door
bekende Overveense families een
hoge vlucht. Deze vaak vermogende
'bloemisten' spelen ook nog een rol
in de geschiedenis van Villa Cora. De
kleine oude kern van Overveen lag
dus tussen het open landelijk gebied
richting Haarlem en het duingebied
in het westen. Het landelijke gebied
werd ten behoeve van de bollenteelt
en de tuinbouw doorsneden met
sloten van noord naar zuid en met
verbindingssloten van oost naar west.
Het hoeft dan ook niet te verbazen
dat bouwkundige W. Vasbinder Jr. op
22 december 1909 vier maanden na
de bouwaanvraag, bij B&W een 'Plan
tot het dempen van 10 Meter sloot en
het leggen van een riool en het stellen
van een hek op het hart der sloot aan
de Zijlweg' deponeert. De tekening
is uiteraard weer ondertekend door
Marrie, waarbij van 'De eigenaar' met
pen 'De eigenares' is gemaakt. Het
dempen van de sloot blijkt nog heel
wat voeten in de aarde te hebben. In
het Haarlemsch Dagblad van 24 oktober
1910 lezen we bijna een jaar later dat
de gemeenteraad een schrijven van
B&W heeft ontvangen waaruit blijkt
dat 'een der eigenaren van de sloot
grenzende aan het perceel van Mej.
Kikkert Helling niet tot demping wil
medewerken.' De raad vraagt B&W
om 'de politie uit te noodigen zijn
maatregelen te nemen.'
De echtgenoot
We schreven reeds dat na het
overlijden van haar moeder in 1901
voor Marrie een nieuwe levensfase
begon. Ze ontmoette namelijk een
man, haar latere echtgenoot. Het
was Johannes Hendrikus Anthonius
van Bakel, wijnhandelaar van beroep,
geboren in Weststellingwerf in
Friesland in 1866 en dus elf jaar jonger
dan Marrie. Wanneer kwamen zij elkaar
tegen? De archieven zeggen er niets
over en het heeft destijds ook niet in
de krant gestaan. Het enige dat we
weten is dat Johannes in het gehele
bouwdossier van Villa Cora uit 1909
niet voorkomt. Zijn naam duikt voor
het eerst op als de villa al gebouwd
is en het Bloemendaalsch Weekblad
van 11 februari 1911 melding maakt
van het feit dat J.H.A. van Bakel en
M. Kikkert Helling in ondertrouw zijn
gegaan. Het huwelijk volgde een
maand later, aldus het weekblad van
18 maart 1911. Johannes woonde
en werkte in Haarlemmerliede toen
hij Marrie ontmoette. Zijn moeder
woonde in Alkmaar en dat verklaart
waarschijnlijk de ontmoeting van de
ÏJjtgV j'. J, PröfLch, Haar 1 nul- No. 315
