&A
/is*
SCHOT IN
ft
fo V
8 www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2017
Betovergrootmoeder Maria Paust. Zij trouwde in 1840 met Links grootvader Van der Werff (met pochette) op een van
Gerrit mn der Werffen woonde met hem en kjnderen op de tuinexcursies naar Engeland die hij leidde
Lindenheuvel en Duin en Daal toen hij daar tuinbaas was
Arie vestigden zich als zelfstandig ondernemers en
sleten met succes hun hoveniersdiensten aan de
nieuwe villabewoners. Een andere mogelijkheid om
aan het toch wat precaire bestaan van tuinbaas te
ontkomen was om je op te werken tot rentmeester.
Grootvader Meij had dat graag gewild, grootvader
Van der Werff is daar later zelfs in geslaagd. Hij werd
de rentmeester van generaal-majoor jhr. Adolf van
der Wijck op Caprera, en verwierf daarmee een
hogere status, een fraaie dienstwoning en mooie
verdiensten als commissionair bij de transacties in
onroerend goed van zijn werkgever.
Feest van herkenning
Wat ervoer Gert bij het lezen van Peters boek? Een
feest van herkenning! En meteen vliegen de namen
weer over de tafel: tuinbaas Maarten Planting op
de Hartenkamp, Van Lunteren op Hagendoorn...
Op de verjaardag van opa Meij kwamen ze allemaal
op bezoek. De kamer zag dan al gauw blauw van
de sigarenrook en tegen vieren kwam de borrel op
tafel: een advocaatje voor de dames, citroenjenever
voor de heren. Steevast meldde zich dan ook de
Bennebroekse dominee Kalff, en dan werd het écht
gezellig. Domi was een innemende man die niet
afkerig was van een glaasje, en de dames mochten
hem graag. Voor de kinderen had hij prentjes, met
kerktorens. Maar zo gezellig was het niet altijd.
De titel van Peters boek, Schot in de leegte, slaat
niet alleen op de ongerichte schoten van een
landgoedbezitter met een onvaste hand, bij wie
opa Van der Werff tijdens jachtpartijen het geweer
moest vasthouden om ongelukken te voorkomen.
Het heeft vooral betrekking op de geestelijke leegte,
het erfelijke leed in de familie door de generaties
heen; het boek leest soms als een beklemmende
naturalistische roman. Is er soms een verband tussen
het hardnekkige verdriet van die voorvaders en hun
positie als tuinbazen?
Rentmeester
Nee, denken Peter en Gert. Die positie had natuurlijk
iets ongemakkelijks. De tuinbazen stonden dicht
bij de elite, hadden soms een zeer vertrouwelijke
relatie met hun patroons, maar zouden er nooit of
te nimmer bij horen. Zelfs een tuinbaas die het tot
rentmeester schopte kon op meesmuilende reacties
rekenen. Het contact met de soms hooghartige
meesters en meesteressen was niet altijd makkelijk.
Gerrit de Kruif hield het niet lang uit bij de
eigengereide Piet Dorhout Mees; in 1925 werd hij
tuinbaas van het Provinciaal Ziekenhuis in Santpoort.
De betaling hield in de regel niet over en een
behoorlijk pensioen werd meestal niet opgebouwd.
Maar daar stond veel goeds tegenover. De tuinbazen
en hun gezinnen genoten aanzien in de dorpen.
Ze hadden ook wel eens wat te vergeven: klusjes
als hulpkracht of drijver bij de jacht bijvoorbeeld.
www.onsbloemendaal.nl nr. 3 najaar 2017 9
fe
Grootmoeder Johanna en grootvader Pieter van
der Werff met zonen Pim en Frans voor hun latere
rentmeestershuis op Caprera aan de Brederodelaan
1
SU*
<i t
Drie generaties tuinbazen Van der Werff
Het werk in de buitenlucht was gezond, en van het
zware ploeterwerk waren ze meestal vrijgesteld.
De huisvesting was vrij en doorgaans niet slecht.
Aan groenten, fruit en brandhout was nooit gebrek
en in het jachtseizoen schoot er wel eens een
konijntje over. Gert herinnert zich dat hij en zijn
ouders vroeger, na een fietstochtje naar het Huis te
Bennebroek, steevast via de kelder weer naar buiten
gingen. Daar stonden de lange rijen weckflessen,
waar ze er altijd wel eentje van meekregen. Aan
hun zorgvuldig opgebouwde en gekoesterde
kennis ontleenden de tuinbazen een gezond
zelfbewustzijn; planten werden altijd aangeduid
met hun wetenschappelijke Latijnse benamingen.
En je kon het ook treffen: opa Van der Werff had een
uitstekende relatie met zijn laatste patroon Van der
Wijck.
Erfgoed
Wat hebben Gert en Peter meegekregen van dit
vrijwel verdwenen erfgoed? Mooie herinneringen,
prachtige verhalen en daardoor een grote
belangstelling voor de geschiedenis: van de eigen
familie, van de streek en ook in ruimere zin. Beiden
geven blijk van een intense kennis van en liefde
voor hun omgeving. Gert doet al jaren mooi werk
als vrijwilliger op Leyduin en van Peter hebben we
nu dit rijke boek, een waardevolle bijdrage aan de
geschiedschrijving van de gemeente Bloemendaal.
We slaan weer even een zijpaadje in, zoals steeds
in dit gesprek. Gert vertelt over de Bennebroekse
burgemeester baron van Hardenbroek, die elke dag
bij het Huis kwam wandelen met zijn twee spaniels.
Peter herinnert zich vooral zijn twee wondermooie
dochters. Tja, de laatste is net overleden, weet Gert.
De dingen die voorbij gaan.
Het boek van Peter van der Werff is verkrijgbaar via
de boekhandel, bol.com en uitgeverij AMB Press.
info.amb@xs4all.nl www.amb-press.nl
Prijs: 24,50
EEN FAMILIEGESCHIEDENIS VAN
BLOtMEKDMLSE TUINBAZEN':
m J ft
'H j j
