I
F
m ïpVï I
8
Na het melken - Vogelenzang, 1898
Herfst in het park van Elswoud. (1912); Tussen de bomen door zien we de achterzijde van het poortgebouw
www.onsbloemendaal.nl
www.onsbloemendaal.nl
nr. 2 zomer 2018
nr. 2 zomer 2018
werken zijn niet getraceerd door gebrek aan
aanknopingspunten. Soms staat op de achterzijde
van het schilderij een aanwijzing. Bij één van
zijn mooiste werken, La Pluied'Or, in bezit van
het Szépmüvészeti Müzeum te Budapest, is naar
aanleiding van dit artikel de locatie vastgesteld. Op
het schilderij zien we de bomen langs de zichtlaan
van Huis te Vogelenzang waarvan de goudkleurige
bladeren als regen naar beneden dwarrelen.
Franz Courtens schilderde ook in Woestduin dat
toen nog in bezit was van Volkert Barnaart. Naar
aanleiding van de aanleg van een renbaan in het
parkbos van Woestduin schreef het Haarlems
Dagblad op 22 november 1900: ‘Jammer van
dit schone buiten maar gelukkig heeft de
kunstschilder Franz Courtens de mooiste plekjes
op doek vereeuwigd'. Waar de schilderijen nu zijn,
weten we helaas niet.
Het beviel de kunstschilder zo goed in Vogelenzang
dat hij in 1890 een stuk grond kocht van August
Eduard Barnaart aan de Bekslaan, op nog geen
honderd meter van het station Vogelenzang.
Daar liet hij een villa bouwen waarheen het gezin
in oktober 1892 verhuisde. Dit huis kreeg zijn
lijfspreuk als naam: Rust Roest. De nieuwe woning
was groot en rijkelijk gedecoreerd zoals we kunnen
lezen in de verkoopadvertentie. Voor de trappen
naar de voordeur stond een beeldengroep van een
leeuwin met welpen. Het pand kreeg al snel de
bijnaam: Courtens Castle. Erg comfortabel was het
huis niet; in de winter was het niet warm te stoken.
Franz Courtens schilderde uitsluitend buiten.
Hij liet een stal en koetsierswoning bouwen voor
zijn paard en wagen waarop hij zijn gereedschap
en natte schilderstukken naar huis bracht. Met zijn
‘rollend' atelier waggelde hij ook regelmatig naar
het parkbos van Elswout en naar Zandvoort, waar
hij vooral bomschuiten (vissersschepen) en de
vissers op het strand schilderde. Daarnaast was het
station Vogelenzang een uitstekende uitvalsbasis
om in steden zoals Haarlem, Amsterdam, Utrecht,
Leiden, Den Haag en Dordrecht stadsgezichten te
schilderen.
Na een verblijf van ongeveer zes jaar bood de
kunstschilder zijn villa te koop aan. Twee jaar later
kocht de heer Noëls van Wageningen het huis en
hij betaalde in aandelen ter waarde van 22.500
gulden. De naam van het huis veranderde de
koper in Leeuwenburg, naar de leeuwengroep
voor het huis. In 1901 werd Noëls echter in zijn
woning gearresteerd op verdenking van financiële
Huis Rust Roest met de familie Courtens, Franz is de
tweede van rechts, zijn vrouw Maria staat links
Snel overwon Franz Courtens deze financiële
tegenslag zoals blijkt uit zijn enorme artistieke
productie. De nieuwe eigenaar van de villa, Vas Visser,
veranderde de naam weer in Rust Roest. De villa, die
als zomerverblijf gebouwd werd, bleef oncomfortabel
en werd tenslotte in 1937 afgebroken.
Na de verkoop van Rust Roest leidde Franz Courtens
een ongeregeld bestaan. Hij huurde een huis voor
slechts een korte periode dan weer hier en dan weer
daar in België en Nederland. Zo werkte hij in 1912
weer in Elswout en in 1921 in Vogelenzang.
Elswout
Gustave Vanzype die in 1907 samen met Franz
Courtens Nederland bezocht, schreef in zijn boek:
‘Toen ik hem vroeg om me de plaatsen te laten
zien waar hij het meest geschilderd had, sprak hij
onmiddellijk over het park Elswout.'
‘Overal heerst daar een indruk van mysterie, van vage
verwachting in deze achtergelaten en toch verzorgde
omgeving waar niemand komt.' (Na het overlijden
van Willem Borski in 1884 was de bouw van het huis
stilgevallen). Hier schilderde hij de majestueuze
bomen langs de wateren in het bospark. De Maasbode
malversaties. De uitgegeven aandelen bleken niets
meer waard te zijn.
Nadat hij zijn huis Rust Roest te koop had gezet,
huurde hij regelmatig een villa aan de kust.
Blijkbaar wilde hij meer in de nabijheid wonen van
zijn favoriete onderwerpen. In 1896 verbleef de
kunstschilder in Noordwijk aan Zee. Hij kocht in dat
jaar een stukje gemeentegrond vermoedelijk voor
zijn mobiele atelier. In 1904 huurde hij een villa aan
de Boulevard de Fauvage in Zandvoort en in 1912
bezocht hij weer Noordwijk. Ook verbleef hij een
periode in Katwijk.
De bedrijvigheid bij de bomschuiten op het
strand van Katwijk trok schilders uit binnen- en
buitenland aan. Ook Franz Courtens heeft hier
bomschuiten geschilderd waaronder die van reder
D. Zwanenburg. Een prachtig schilderij dat hij
daar schilderde was Zondagnamiddag in Katwijk.
We zien de vissers met hun vrouwen wandelen
over het strand ten noorden van de Andreaskerk.
Rechts zien we de bomschuiten gereedliggen
om de volgende ochtend naar zee te vertrekken.
Het is wazig en raadselachtig geschilderd en de
gebruikte tonen zijn donker.
schreef dat Franz Courtens in staat was de bossen
in de zomer en herfst weer te geven als ‘ware
symfonieën van groen en geel.'
v
1
i
I
