www.onsbloemendaal.nl
www.onsbloemendaal.nl
22
nr. 2 zomer 2020
nr. 2 zomer 2020
23
Prof. dr. ir. Jo Th. Thijsse (1893 - 1984), mede-ontwerperAfsluitdijk
Millionar-rekenmachine, gebruikt voor de uitvoerige berekeningen die
voorafgingen aan bouw van de Afluitdijk (Boerhaave Museum)
Collegedictaat Hydraulica van Prof. Thijsse (1951) met
de vergelijkingen van Euler en Bernoulli (TU Delft)
ijn vader, de populaire
bioloog en docent
Dr. Jac. P. Thijsse
(1865 - 1945) kwam in
1902 in Bloemendaal
wonen. Het gezin
verhuisde om
gezondheidsredenen van Amsterdam
naar Bloemendaal. Ze betrokken
eerst een bovenwoning aan de
Bloemendaalseweg, thans no. 87. In
1904 huurden ze villa ‘Binnenduin', dat
ze in 1907 kochten. Moeder Helena
Bosch (1867 - 1938), ook onderwijzer,
was wel bezorgd of dat financieel
verantwoord was. Thijsse zou haar
gerustgesteld hebben met de
woorden: “Dat schrijf ik wel bij elkaar".
Een belofte waar hij zich netjes aan
gehouden heeft. Sinds 1903 schreef
hij onder meer de teksten voor de
Verkade-albums, tot 1940.
Villa Binnenduin
Vader Jac. P. pendelde toen nog heen
en weer naar Amsterdam voor zijn
werk als hoofd van een lagere school
en later leraar ‘kennis der natuur' aan
de Amsterdamse Kweekschool. In
1921 werd hij aangesteld als docent
Natuurlijke Historie op het Kennemer
Lyceum, dat vlak daarvoor in 1920
was opgericht. In de tussentijd had
Jac. P. Thijsse aanvullende opleidingen
voltooid om zich voor deze functie te
kwalificeren en vele natuurhistorische
publicaties het licht doen zien. Het
gezin Thijsse had twee zonen, van wie
de oudste, Johannes (‘Jo') Theodoor
Thijsse, in 1893 werd geboren in
Amsterdam. Jo was dus 9 jaar, toen
hij in Bloemendaal kwam wonen.
Van alle huizen in de wijk verkeert
Villa Binnenduin tegenwoordig nog
in de meest oorspronkelijke staat.
Het ontwerp voor de villa stamt
uit 1896 en is afkomstig van de
architecten Roog en Van den Ban.
Opdrachtgever en eerste bewoner
was de heer J.B.H. Baro, die het huis
Villa Josephina noemde. Het echtpaar
Thijsse en hun twee zoons beleefden
mooie tijden op Villa Binnenduin.
Ondanks de tegengestelde karakters
(Helena was heel zuinig en praktisch,
Jacobus wilde nog wel eens te veel
geld uitgeven) was het een gelukkig
huwelijk. Zij noemde hem ‘Vaas', van
vader, en hij noemde haar ‘Schijn', van
zonneschijn. Voorbijgangers konden
vaak meegenieten van de muzikale
kwartetten die het gezin in de villa
opvoerde. Aan deftige feesten deed
de familie Thijsse echter niet. Dat
vonden ze meer iets voor de werkelijk
‘rijke menschen'.
Jo gaat naar de HBS in Haarlem, waar
hij in 1911 het diploma HBS-B haalt.
Hij is goed in wis- en natuurkunde,
en gaat aan de TH Delft Weg- en
Waterbouwkunde studeren, waarin
hij met lof in 1917 afstudeert. Hij
wordt als dienstplichtig officier
gemobiliseerd aan het einde van
de Eerste Wereldoorlog en begint
daarna als ingenieur bij de Dienst der
Zuiderzeewerken.
Zuiderzeewerken
Het plan-Lely ligt al sinds 1891 op
tafel, maar er worden voortdurend
bezwaren geopperd, met het oog
op de visserij, de veiligheid van
de Waddenzeedijken en ook de
financiering. De watersnoodramp van
1916 met veel slachtoffers en schade
rond het IJsselmeer is aanleiding in
1918 om een nieuwe Staatscommissie
Zuiderzee te installeren. Jo Thijsse
werd in eerste instantie tweede
secretaris. De voorzitter was de
fysicus Prof. Dr. Hendrik Lorentz. De
staatscommissie kwam een paar
keer bijeen, maar het werk werd
grotendeels gedaan door Lorentz
en Thijsse. Zij waardeerden elkaar
zeer en werkten goed samen, in een
soort vader-zoon relatie. Lorentz
was er de man naar om problemen
fundamenteel aan te pakken en
in dit geval de stromingsprofielen
van de Waddenzee onder invloed
van eb en vloed wiskundig te
formuleren, rekening houdend met
de wind. Thijsse heeft dat goede
voorbeeld in zijn verdere werk
gevolgd. Zij verrichtten internationaal
baanbrekend werk door dit onderzoek
zo op te zetten.
Lorentz was natuurlijk de man van de
strenge theorie, maar verklaarde ook
dat hij de ingenieurswiskunde moeilijk
vond door de vele variabelen en de
mate van onzekerheid die daarbij
optreedt. Thijsse reisde een aantal
malen naar de Technische Hochschule
Karlsruhe waar waterloopkundige
modelproeven gedaan konden
worden om de theorie te testen.
De conclusies van hun theoretisch-
modelmatige onderzoek waren dat
de Afsluitdijk tien kilometer naar het
noorden in Friesland aan land moest
komen, dat de dijk tien centimeter
hoger moest en voorzien van een
dubbele knik bij de Friese kust.
Door deze aanpassingen zou ook
bij extreem hoge waterstand en
storm het water meer gelijkmatig
langs de Friese kust stromen in
plaats van in een fuik waarbij
de kustdijk zou kunnen breken.
De puur theoretisch berekende
stromingsprofielen, qua richting,
golfhoogte en stroomsnelheid, zijn
in de praktijk later juist gebleken. De
kennis van de praktische hydraulica
en waterbouwkunde kwam van
Thijsse, maar Lorentz was de man
om dit wiskundig te formuleren,
met behulp van een handbediende
‘Millionar'-rekenmachine. Zij leidden
samen compleet nieuwe formules af
om de problemen te lijf te gaan. Deze
aanpak wordt nu nog toegepast, ook
in vele andere landen, waar Thijsse
later als adviseur optrad.
Pendel Teylers Museum
Thijsse pendelde ongeveer 120 keer
heen en weer tussen zijn toenmalige
woonplaats Den Haag en Haarlem,
waarbij hij ongetwijfeld vaak zijn
ouders in Bloemendaal bezocht
zal hebben. Op de werkkamer van
Lorentz in Teylers Museum en bij
hem thuis op wat nu Lorentzplein
no. 6 heet, bespraken zij de inhoud
van het uiteindelijke rapport van
345 pagina's. Lorentz en Thijsse
namen beiden ongeveer de helft
van de uiteindelijke tekst voor hun
rekening. Over die periode tussen
1918 en 1926 is de schatting dat
Lorentz ongeveer de helft van zijn tijd
-onbezoldigd- aan dit project besteed
heeft, naast zijn werk als Curator van
Teylers Stichting, zijn buitengewoon
hoogleraarschap aan RU Leiden en
vele nevenactiviteiten.
In 1932 wordt Jo benoemd
tot hoofdingenieur bij de
Dienst Zuiderzeewerken (later
hoofdingenieur-directeur), in
1933 bovendien directeur van het
net opgerichte Waterloopkundig
Laboratorium en in 1938 ook nog
hoogleraar aan de TH Delft in de
theoretische en experimentele
hydraulica en waterbouwkunde.
Tijdens de oorlog geeft hij belangrijke
adviezen voor de kanalisering
van de Nederrijn en de Lek. Na de
oorlog speelde hij een hoofdrol bij
het herstel en de drooglegging van
het ten gevolge van de geallieerde
bombardementen eind 1944 onder
water gelopen Walcheren. Mede
met behulp van schaalmodellen
ontwikkelde hij de strategie voor
de sluiting van de dijkgaten. Hij
ontwierp de kruising van het
Amsterdam-Rijnkanaal met de rivier
de Lek en werd in 1953 lid van de
Deltacommissie, die het Deltaplan
ontwikkelde.
Onmisbaar
Uit het levensbericht van het
KNAW: ‘De medewerking die Thijsse
verleende aan internationale
congressen, maakte hem tot ver
over de landsgrenzen bekend.
De regering van een groot aantal
landen, waaronder Groot-Brittannië,
Italië, Israël, Pakistan en Nigeria,
diende hij van advies op het terrein
van de hydraulica. Mede op zijn
initiatief kwam in 1956 te Delft de
International Course in Hydraulic
Engineering tot stand, met als doel
studenten uit de ontwikkelingslanden
bij te scholen, nu bekend als UNESCO-
IHE. Naar het voorbeeld van zijn vader
zette Thijsse zijn licht niet onder de
korenmaat. Heel zijn leven was hij
gedreven enthousiast en blijmoedig
optimistisch. Wanneer hij bij dit alles
wel eens de discretie vergat of in zijn
onstuimigheid de ambtelijke usances
doorbrak, bleven spanningen met de
Rijkswaterstaat niet uit. Thijsse was
echter onmisbaar. Zijn betekenis voor
de ontwikkeling van de Nederlandse
waterbouwkundige techniek is dan
ook zeer groot geweest.'
Uit zijn huwelijk met Wilhelmina
Gerritsen werden drie zoons geboren.
Hij wordt beschreven als een aardige
en meelevende man, musikaal en een
goed huisvader. Als leidinggevende
had hij ook een goede naam. Als
goed zoon van zijn vader was hij
verzot op wandelen in de natuur. In
1963 ging hij met emeritaat. In 1984
overleed Jo Thijsse in Leiderdorp. Op
de -nu- TU Delft is hij vereeuwigd met
een borstbeeld en figureert hij op de
‘Alumni Walk of Fame'
https://onh.nl/verhaal/villa-
binnenduin-jac-p-thijsse-in-
bloemendaal
https://www.dwc.knaw.nl/DL/
levensberichten/PE00003311.pdf
http://resources.huygens.knaw.nl/
bwn1880-2000/lemmata/bwn4/
thijsse
Z
i*»
nor
TM t
Wunk jt ■imxn.iyn 1#^ - |r langt d* hwtmrI ftiwi»
ilrad pualihf hft in d* rkiUnf Jl«t|
ft f
r*u penMMri* i> «vnih-kl vm
IHMMl ril IRiff* b,Wikl |Jü* »fi> rnjtt «Ö1 Jwt
rtUtfHibi tuf! da rtr«iy» wrKTLjliuf W ]t«rm<> u I I.
