Johanna Borski, weduwe met
een bijzonder zakelijk talent
www.onsbloemendaal.nl
nr. 4 winter 2020
27
Johanna Borski (kopie Museum Van Loon). Naar schilderij van Pieneman
Lodewijk Petram
Johanna Borski stamde uit een familie van
textielhandelaren. Ze werd op 26 augustus 1764
in Amsterdam geboren als Johanna Jacoba van
de Velde. Haar vader Johannes van de Velde
(1732-1787) was koopman in vlas, de grondstof
van linnen. Hij verdiende daar goed mee, maar
het gezin behoorde zeker niet tot de rijksten van
Amsterdam. In december 1790 trouwde Johanna
in de Oude Kerk met Willem Borski (geboren 16
januari 1765). Zijn achternaam klinkt exotisch,
maar het was alweer anderhalve eeuw geleden
dat Willems overgrootvader vanuit Westfalen naar
Utrecht was gekomen.
Willem Borski werkte op de beurs als makelaar,
net als zijn vader, de eerste Borski-telg die zich
in Amsterdam had gevestigd. Aanvankelijk was
Willem gespecialiseerd in goederenhandel, met
name graan en rijst, maar in de laatste jaren
van het bestaan van de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden schoof hij steeds meer
op in de richting van financiële transacties. Hij
inder bekend wellicht is
dat Johanna Borski zich
niet alleen van andere rijke
weduwes onderscheidde
door de omvang van haar
vermogen (naast haar
imposante vastgoedportefeuille aan de rand van
de Kennemerduinen bezat zij bij haar dood in
1846 geld en effecten ter waarde van ongeveer
veertig miljoen euro in hedendaags geld en zes
panden in Amsterdam; hiermee was ze een van
de rijkste Nederlanders van de negentiende
eeuw), maar ook doordat zij haar rijkdom voor
een belangrijk deel zelf had vergaard.
Niemand had raar opgekeken als Johanna Borski,
na de dood van haar man, zich zou hebben
teruggetrokken op haar geliefde Elswout.
Zij erfde een behoorlijk vermogen, had acht
kinderen en was met bijna vijftig jaar ook al
aardig op leeftijd. In plaats daarvan zou zij nog
dertig jaar lang tonen over groot zakelijk inzicht
te beschikken.
Goed op de hoogte
Johanna Borski was niet openlijk betrokken bij de
zaken van haar man. Dat zou in die tijd ook heel
ongebruikelijk geweest zijn; getrouwde vrouwen
werden geacht zakelijke aangelegenheden
aan hun echtgenoten over te laten. Maar uit
brieven die Willem Borski begin 1813 tijdens
een reis naar Engeland aan zijn vrouw schreef,
blijkt dat Johanna heel goed op de hoogte was
van de beurstransacties van haar man. Tussen
de keuvelende zinnen door over zijn nachtrust
en het eten op reis brengt Willem allerlei
investeringen ter sprake. Het was duidelijk de
bedoeling dat Johanna deze zaken vervolgens
zou bespreken met Johannes Stoop, een
medewerker van Borski die gemachtigd was om
namens de firma transacties te doen. Zonder hem
zou Johanna de zaken van haar man niet hebben
kunnen waarnemen. Als getrouwde vrouw kon zij
geen rechtsgeldige overeenkomsten sluiten en
alleen als toeschouwer op de beurs aanwezig zijn.
groeide uit tot een voorname Amsterdamse
commissionair (tussenhandelaar) in effecten
en vaste beurspartner van het vooraanstaande
handels- en bankiershuis Hope Co. Samen
waren zij betrokken bij de plaatsing van grote
buitenlandse staatsleningen op de Amsterdamse
kapitaalmarkt, in deze periode nog altijd
hét internationale financiële centrum voor
overheidsleningen.
Het succes van Willem Borski was opvallend,
zeker tegen de achtergrond van de economische
moeilijkheden van de Franse Tijd. Bij de aanslag
voor de inkomstenbelasting van 1813 was hij
de Amsterdammer met het op een na hoogste
inkomen, en waarschijnlijk was er sprake van
een onderschatting. De snelheid waarmee hij
was opgeklommen deed de economische elite
van de stad beseffen hoe wankel (en tijdelijk)
haar positie was. Er werd gezegd dat de familie
van Pools-joodse afkomst was, wat haar snelle
welvaartsgroei kennelijk zou verklaren. Deze
bewering was onjuist, maar zou tot het einde van
de negentiende eeuw blijven rondzingen.
Johanna Borski-Van de Velde is voor de lezers van Ons Bloemendaal geen
onbekende. Haar man Willem kocht in 1805 landgoed Elswout en na
zijn dood, in 1814, breidde zijn weduwe het bezit aan buitenplaatsen bij
Bloemendaal uit met Duinlust, De Beek en Vaart en Duin.
M
