Een oudere makelaar was bereid zich in een turfmand langs
de voorgevel omhoog te laten hijsen
www.onsbloemendaal.nl
nr. 4 winter 2020
29
Fa. Wed. W. Borski
Wat de familie niet kapot kreeg, was
de plotselinge dood van Willem
Borski, op 5 februari 1814, kort na
zijn 49e verjaardag. Johanna bleef
achter met de acht kinderen, vijf
dochters en drie zonen, van wie de
oudste 23 en de jongste zes jaar
oud was. Bij Johanna bracht deze
gebeurtenis eerder een zakelijk dan
een moederlijk instinct boven. Ze
besloot de firma van haar man samen
met Johannes Stoop voort te zetten
onder de naam Wed. W. Borski en gaf
haar middelste zoon, de veertienjarige
Willem, onverholen te kennen dat hij
in de voetsporen van zijn vader moest
treden.
Het was indertijd niet ongewoon
dat een weduwe de zaken van
haar man voortzette, maar dat een
weduwe vervolgens andere firma’s
naar haar pijpen liet dansen, dat was
wel ongebruikelijk. En dit is precies
wat Johanna Borski deed, vooral
bij haar beroemde investering in
de Nederlandsche Bank, die deze
instelling aan het begin van haar
bestaan over een dood punt heen
hielp. Koning Willem I had de
Nederlandsche Bank in 1814
opgericht, als onderdeel van
een serie maatregelen bedoeld
om de economie uit het slop te
trekken. Ondernemingen uit het
hele koninkrijk konden bij de
bank terecht voor leningen en
ze gaf bankbiljetten uit om het
betalingsverkeer te vereenvoudigen.
Maar met dit papiergeld kwam de
Nederlandsche Bank in het vaarwater
van kassiersfirma’s die van oudsher
een belangrijke rol speelden in de
Amsterdamse financiële wereld,
en dit wekte wrevel.
De kassiers - tussenpersonen in
betalingen - hadden al eerder
papiergeld uitgegeven en zagen
de biljetten van de Nederlandsche
Bank, die als enige vrijgesteld waren
van zegelgeld (een soort belasting),
als oneerlijke concurrentie. De
Amsterdamse financiële wereld liet
haar onvrede blijken door weinig
te investeren in de bank. Van de
aandelenemissie van de bank ter
Maar op 7 maart 1816, vlak voordat
de bank aan kapitaalsgebrek ten
onder dreigde te gaan, kondigde
Johanna Borski opeens aan alle
resterende aandelen te zullen kopen.
Als voorwaarde voor haar investering
van twee miljoen gulden stelde ze
dat er gedurende een periode van
drie jaar geen nieuwe aandelen
mochten worden uitgegeven. Dit
bleek een meesterzet. Andere
financiële instellingen kwamen tot
het inzicht dat het geen zin had de
Nederlandsche Bank nog langer
dwars te zitten, wat een grote vraag
naar de aandelen teweegbracht. De
koers steeg en Johanna Borski streek
een grote winst op.
waarde van vijf miljoen gulden raakte
slechts zestig procent voltekend: de
Oranjes participeerden voor vier ton,
de staat voor één miljoen gulden en
diverse particulieren en instellingen
voor 1,6 miljoen. Wed. W. Borski was
ook actief in kassierszaken en hield
zich net als de andere kassiers lange
tijd afzijdig van de Nederlandsche
Bank.
Obligatie uit 1845 met
originele handtekening
van Weduwe Willem Borski,
ofwel Johanna Borski.
Museum Van Loon
Tegen de stroom
De weduwe Borski toonde initiatief
en gaf anderen het nakijken.
Mogelijk was het een voordeel
voor haar dat ze als vrouw geen
lid mocht zijn van de in het
Amsterdamse economische leven
zo belangrijke herensociëteiten.
Via Johannes Stoop en haar zoon
Willem bleef ze volledig op de
hoogte, maar ze was niet gebonden
aan de ongeschreven regels die
het lidmaatschap van deze clubs
meebracht. Als ze tegen de stroom
in wilde gaan, kon ze dat doen
- geholpen natuurlijk door haar
vermogen. En als iemand haar wilde
spreken, moest hij bij haar belet
vragen op Elswout of het kantoor
van de firma, aan de Keizersgracht
bij de Spiegelstraat. Een oudere
makelaar die de trappen van
het kantoorpand niet meer kon
beklimmen was bereid zich in
een turfmand langs de voorgevel
omhoog te laten hijsen om de
weduwe te kunnen spreken, wat
de verhoudingen tussen die twee
direct volstrekt duidelijk maakte.
Keizersgracht nr. 556 in 1809 gekocht door Willem Borski
voor 50.000 gulden. Het diende als woonhuis en kantoor.
In 1840 steunde Johanna Borski
opnieuw een instelling die
voortkwam uit de economische
politiek van Willem I en opnieuw
voer ze haar eigen koers. Deze
keer betrof het de Nederlandsche
Handel-Maatschappij, een
voorloper van ABN Amro, die in
1824 was opgericht om nieuwe
takken van internationale handel
tot ontwikkeling brengen. Toen dit
niet goed lukte, gaf de koning haar
het monopolie op het vervoer
en de verkoop van producten uit
Nederlands-Indië, waarmee hij
opnieuw veel ondernemingen
tegen zich in het harnas joeg.
Toen bekend werd dat Willem
I de NHM ook gebruikte als
geldkraan om de problematische
overheidsfinanciën te maskeren,
kelderde de koers van haar
aandelen. De weduwe Borski
stelde kapitaal beschikbaar,
zorgde zo dat de NHM kon
blijven voortbestaan, en bleek
opnieuw geen slechte investering
te hebben gedaan. Enkele jaren
daarna trok zij zich terug uit de
Hangertje met een lokje haar van Johanna Borski
(Museum Van Loon)
Literatuur:
W.J.J.C. Bijleveld, Brieven van, aan
en over W. Borski I (1765-1814).
Leiden (De Bink, 1943)
Joost Jonker, ‘Klem tussen de
lokale en mondiale markt. De
Amsterdamse haute banque vanaf
het midden van de zeventiende
tot het begin van de twintigste
eeuw', Amstelodamum 106 (2019)
25-45 en 63-86.
Joost Jonker, ‘Velde, Johanna
Jacoba van de', in: Digitaal
Vrouwenlexicon van Nederland.
http://resources.huygens.knaw.nl/
vrouwenlexicon/lemmata/data/
Borski,%20Johanna [13/01/2014].
Geertje Wiersma, Johanna Borski:
financier van Nederland 1764-1846
Amsterdam (Prometheus, 1998).
firma. Ze was toen tachtig jaar
oud. Op 12 april 1846 overleed
ze. De firmanaam Wed. W. Borski
zou tot 1959 blijven bestaan, maar
doordat de kleinzoon van Johanna
in 1884 kinderloos stierf, stond er
toen al lang geen Borski meer aan
de leiding.
ll ov dm h ffll
r.< ,!r jaml, .ir &nlt orr LkrrcniCDf tuiten am tfntttlM
m PHILADELPHIA b «iir+f ikift-ii <51 Afow fcrf lurncac
tap *3bnrnilstrontv nader iltrxik 1 m
f; r f c o v F
A m 4’ O O TT A W J/.
i-, f
AFi *r r j ff 1 L A A’ JV W O /I A A
«W Ifl de Mvrima AFrpfcmrf.
iv 1 ifi'ninuri dr Rnlrfiuwwik J ru
ell Jmf. tiw rvL-elne: m rWt» dn» la Awaïrt*
m allikr tdlkrtaaM wonliw, idp'JM .ft
Lrl uiÈ*rjrr-|.i-ïi I» dflln JIO Juuj| 1*31
|kr ITOVPltH mJ kn nlta i^lr m». «w intrti» JalrrfclIiiB «na dlK
ni ik hx4 hrt fkwuï tart brVmiliiiK
tnn .l'HCUh? KWfrt«T» «nzrti WUJIp- fttfM. *,TW- P inrikrrw, "nr-
W.i-- «au paipaiip aaLiiiv. la ||M»aridi «Jjr, rr^An^.i H An. 10.
Xftc. Ihhi TminDeblr
C14n«l<r»>n »rt< /Z; ƒ-
