Maria Gehrels heeft een geweldige historische bron afgeleverd
ij haar zoektocht naar auteurs
van de ‘Blauwe cahiers’ betrok
mejuffrouw Marie Nierhoff ook
vrouwen, die volgens haar een
verhaal over het verleden hadden
te vertellen. Hoeveel vrouwen er
door Marie benaderd zijn weten we niet. En dus
ook niet hoeveel er voor de eer bedankt hebben.
We weten alleen dat drie vrouwen bereid zijn
geweest om hun herinneringen aan het papier toe
te vertrouwen. Is het toevallig dat zowel mejuffrouw
Anna Rijnierse, die we in het eerste deel van deze
serie hebben gezien, als mejuffrouw Maria Gehrels,
die in dit verhaal optreedt, hun verhaal beginnen
met te melden dat ze “na lang geaarzeld te hebben”
(Rijnierse) en “na veel aarzelen” (Gehrels) aan de slag
zijn gegaan? Met het opschrijven van herinneringen
- al was het van meer dan vijftig jaar geleden - stak
je tegenover alle dorpsgenoten toch je nek uit. Dat
deden in die tijd nog niet veel vrouwen. Het zal dan
ook niet toevallig zijn dat twee van de vrouwelijke
auteurs hun hele leven ongetrouwd zijn gebleven
en een zelfstandig bestaan hebben geleid. De
getrouwde vrouw was in ons land tot 1 januari 1957
handelingsonbekwaam en zorgde - generaliserend
- voor haar man en de kinderen. In ieder geval bleef
ze maatschappelijk meestal wat op de achtergrond.
de verhoudingen op zo’n bedrijf waren met
seizoenarbeiders uit Brabant, hoe de schone was
door het land bij de klanten werd bezorgd met
paard en wagen, waarbij de vuile was weer naar
Overveen werd meegenomen, hoe het gezinsleven
was in die tijd in een dorp als Overveen (bij het
ontbreken van een rijk sociaal leven) en met name
hoe jonge kinderen in 1884 in Overveen leefden
en zich vermaakten. Omdat zij dit laatste heeft
meegemaakt als jong meisje geboren in 1875 vraagt
zij haar jongere broer Johannes Christiaan om iets te
schrijven over het leven in die tijd in Overveen van
een opgroeiende jongen. Hij levert vier bladzijden
af voor het cahier met in totaal 27 dichtbeschreven
bladzijden en verschijnt direct op het titelblad alsof
het gehele cahier door twee auteurs is geschreven.
Weer doet Maria hier zichzelf te kort. Het zal haar
wellicht een veilig gevoel hebben gegeven.
De eerste twee generaties Gehrels in
Overveen
Aan het begin van haar cahier meldt Maria Gehrels
dat haar overgrootvader Oltman Gehrels zich in
1813 vestigde ‘als bleker te Overveen’ en eigenaar
werd van een blekerij, die zou dateren uit het jaar
1584, ‘met weilanden vóór, opzij en achter het
huis gelegen, die zich uitstrekten tot de Delft bij
Haarlem.’ De blekerij omvatte vrijwel het gehele
gebied van de eind jaren dertig van de vorige eeuw
aangelegde Overveense wijk ten noorden van de
in 1910 aangelegde Julianalaan. Het ontwerp voor
die nieuwe wijk werd dan ook na aankoop van het
bedrijf in 1932 door de gemeente Bloemendaal het
‘plan-Gehrels’ genoemd. Oltman Gehrels, geboren
op 2 september 1759 in Westerscheps, niet ver over
de Duitse grens bij Groningen in Oost-Friesland
kwam via Amsterdam naar Overveen en werd
op zijn 54ste bleker. De eerste generatie Gehrels
in Overveen. Het zal niet zijn oorspronkelijke
plan geweest zijn. Op jonge leeftijd overleed in
Amsterdam zijn vrouw en de moeder van hun
vier jonge kinderen. Oltman hertrouwde met de
weduwe van Cornelis Malefijt, die eigenaar was van
de blekerij. Zo kwam Oltman in Overveen terecht en
werd hij bleker. Hij overleed op 26 januari 1829, 69
Maria Gehrels doet zichzelf te kort
Om aan te geven welke drempel zij over moest
om ‘ja’ te zeggen tegen mejuffrouw Nierhoff meldt
mejuffrouw Maria Gehrels aan het begin van haar
cahier niet alleen dat zij veel geaarzeld heeft maar
ook dat zij zich bewust is “van haar weinige talenten
als schrijfster.” Zij excuseert zich bij voorbaat voor
haar “tekort in deze". Ten onrechte. Zij heeft in
haar cahier van januari 1949 in de ik-vorm met
als titel JEUGDHERINNERINGEN ANNO 1884 op
de gezegende leeftijd van 73 jaar met vlotte pen
een aardig, informatief en interessant verhaal
opgeschreven met verschillende foto’s. Daarmee
heeft Maria Gehrels een geweldige historische
bron afgeleverd waarin we kunnen lezen (en zien)
hoe een blekerij werkte, hoe -na de opheffing
van de blekerij - de wasserij functioneerde, hoe
Leden van de familie Gehrels hiernaast op de foto: op de voorgrond links moeder Alida Cornelia Gehrels-Vervooren, de
weduwe J.C. Gehrels, eigenaar van het bedrijf (55 jaar oud), rechts van haar aan de voorste kleine vouwtafel dochter
mejuffrouw Johanna Frederica (26), helemaal rechts aan de mangelrol dochter mejuffrouw Alida Cornelia (20) en aan de
mangel zoon Johannes Christiaan (24), midden achter zoon Willem George Frederik (32) en links van hem achterin aan de
eerste strijktafel dochter mejuffrouw Maria Gehrels (30). De overige onbekende aanwezigen zullen personeelsleden zijn.
(NHA
B
