J.D. Bierens de
Haan, Denker
des Vaderlands
avant la lettre
P HEER WOONDE
SLINGERWEG 2
AERDENHOUT
Inge de Wilde
Slingerweg 2 in Aerdenhout (Annette Koster)
Initiatiefnemer en geboren voorzitter
Johannes Diderik Bierens de Haan (Amsterdam 14 oktober
1866 - Haarlem 27 september 1943) was zoals veel
filosofen in die tijd opgeleid als theoloog. Hij promoveerde
in 1891 cum laude in Utrecht en werkte als predikant in
Ootmarsum, Hoogland en Rozendaal (Gld). Toen hij in
1906 gepasseerd werd voor een hoogleraarsbenoeming in
Utrecht, was dat een grote desillusie voor hem. Hij besloot
het predikambt eraan te geven en hij verhuisde met zijn
vrouw Leonardine W.C. Bervoets (1869-1942) en vier
kinderen naar de Pentislaan 1 in Aerdenhout. Rond 1914
liet hij aan de Slingerweg 2 een grote villa bouwen, Huis
Duinhage, een van de eerste stenen huizen in deze buurt.
Hij kon zich deze luxe waarschijnlijk permitteren omdat
hij uit een welgestelde familie kwam. De keuze viel op
Aerdenhout, omdat het dicht bij Haarlem was, de stad waar
hij een groot deel van zijn jeugd had doorgebracht en ook
de duinen trokken hem. Hij zou de Slingerweg niet meer
verlaten. Hij was een groot plantenkenner, maar bekend
werd hij als wijsgeer, als veel gevraagd lezingengever,
een initiator van culturele instellingen en als een geboren
voorzitter. Zo presideerde hij het curatorium van het
p zijn zeventigste verjaardag op 14
oktober 1936 kwam de Minister van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
persoonlijk bij hem langs op de
Slingerweg 2 in Aerdenhout.
J. D. Bierens de Haan was dan ook niet
de eerste de beste. Hij was een vermaard
filosoof, die vooral bekendheid genoot
vanwege zijn populariteit onder het grote publiek. Een
Denker des Vaderlands avant la lettre.
De minister kwam niet met lege handen. De jarige werd
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. En er
was meer. Een huldigingscomité bood een feestbundel
aan, burgemeester Den Tex kwam op bezoek en in het
Amsterdamse American Hotel volgde nog een aparte
huldiging. En dat was nog niet alles. De Universiteit
van Amsterdam maakte hem doctor honoris causa en in
december kwam de Belgische gezant de Kroonorde van
België brengen.
Kennemer Lyceum, de Vereeniging Het Spinozahuis,
de Nederlandse afdeling van het Kant-Gesellschaft en
de Penclub Nederland. Zijn lijst publicaties is schier
eindeloos. Hij schreef artikelen, de gedichtenbundel
Perspectieven (1939) en meer dan dertig boeken. Van
Levensleer naar de beginselen van Spinoza (1900), De weg
tot inzicht (1909; vierde druk 1928) en Dante's mystische
reis (1914) tot Plato's levensleer (1935) en Het rijk van den
geest (1938). Hij hield van Plato, Kant en Hegel en vooral
van Spinoza om zijn mystisch-religieuze levens- en
wereldbeschouwing.
Gevierd lezingengever
De Winkler Prins van 1949 zegt dat er ‘waarschijnlijk
geen tweede Nederlandse wijsgeer [is], die zó grote
groepen in woord en geschrift heeft bereikt’. Hij reisde
het hele land door en ook in Bloemendaal waren zijn
lezingen in de Hotels ‘Welgelegen’ en ‘Hartenlust’
over Plato en Socrates altijd snel volgeboekt. Het
O
