www.onsbloemendaal.nl
nr. 3 herfst 2021
13
Waterbergbassin in Bloemendaal-Noord. (Frits van der Veldt)
ijdens de omvangrijke
graafwerkzaamheden ten behoeve
van de geplande waterpartij
stuitte men in februari 2021 onder
barre weersomstandigheden
op een uitgeholde boomstam.
Theo Nieuwenhuizen, die dit project archeologisch
begeleidde, onderkende direct het belang van deze
vondst en liet de kraanmachinist de boomstam uit
voorzorg behoedzaam langs de kant deponeren.
Er werd besloten om de geborgen boomstam naar
de gemeentewerf te transporteren en daar tijdelijk
in een loods op te slaan in afwachting van verdere
besluitvorming over vervolgstappen.
Uitgeholde boomstam
Naast de uitgeholde boomstam werd bovendien
een bijbehorende houten stop met pin veiliggesteld.
Nader onderzoek van de boomstam leerde dat
aan de buitenzijde ervan het Romeinse getal
XXXI als merkteken staat gegrafeerd, wat kan
wijzen op een zekere mate van serieproductie.
Dit soort uitgeholde boomstammen dienden ooit
als transportbuis om helder kwel- of drangwater,
afkomstig uit het aangrenzende duingebied, op
de blekerijen te distribueren. De vele blekerijen
die vanaf de zeventiende eeuw rond Bloemendaal
en wijde omgeving waren gevestigd, waren voor
het bleekproces sterk afhankelijk van schoon
(duin)water dat ter plaatse van de blekerij veelal
ondergronds naar de gewenste locatie werd
gevoerd. Vaak gebeurde dit in dichte houten
goten. Als variant hierop werden ook stelsels van
aaneengekoppelde holle boomstammen toegepast,
die het benodigde water langs de verschillende
productiegangen van de blekerij leidden. In dit
geval betrof het een uitgeholde boomstam die
volgens een kaart uit 1599 van Adriaen Ockersz.
specifiek als doorvoerbuis of een zogeheten ‘pomp’
of pompbuis fungeerde op de vroegere blekerij van
Jan Aryansz, gelegen bezuiden de Kennemerweg
nabij de gemeentegrens met Velsen. Mogelijkerwijs
bepaalde het aangebrachte merkteken XXXI de
volgorde van de aaneengekoppelde boomstammen.
Met de gedeeltelijk taps toelopende stop kon de
toevoer van het uit de duinen afkomstige water
tijdelijk worden geblokkeerd, waardoor er aan
de westzijde van het desbetreffende stelsel van
aaneengekoppelde uitgeboorde boomstammen
een buffer van helder duinwater werd gecreëerd. De
bijbehorende pin of stok zorgde voor meer grip bij
het aanbrengen of verwijderen van de stop.
Precieze datering niet mogelijk
Silke Lange, verbonden aan het biologische
archeologie-onderzoekslaboratorium BIAX
T
