www.onsbloemendaal.nl
nr. 3 herfst 2021
14
Schematische weergave met maatvoering (Frits van der Veldt)
Detailopname van merkteken (Frits van der Veldt)
Uitgeholde boomstam met stop (Kees Zwaan)
Transport boomstam (Martin Lor)
Consult in Zaandam, bepaalde aan de hand van
door haar afgenomen monsters, met behulp
van een doorvallend-lichtmicroscoop met een
vergrotingsfactor van vierhonderd, dat de bewuste
buis uit een stam van een fijnspar (Picea abies) is
vervaardigd en de stop uit stamhout van een iep
(Ulmus species) bestaat. Geen van beide vondsten
bleek geschikt voor dendrochronologisch onderzoek
wegens het ontbreken van voldoende jaarringen,
zodat de ouderdom van de houtmonsters niet
kon worden bepaald. Het daartoe vereiste aantal
jaarringen bedraagt namelijk minimaal zestig. De
reeks vastgestelde jaarringen bij zowel de uitgeholde
boomstam als de stop telde respectievelijk minder
dan dertig en vijftig ringen en lag daarmee ruim
onder het gestelde minimum van zestig.
Schulpboor
Het uithollen van de boomstam geschiedde
normaliter met een schulpboor. Daarbij werd
allereerst met behulp van een schroefboor een
gat van geringe omvang over de volle lengte van
de boomstam gemaakt. Voor het vergroten van
de diameter van dit boorgat werd vervolgens een
schulpboor gebruikt. Men trok een touw door
het gat en bevestigde het uiteinde ervan aan de
haak van de schulpboor. Aan de andere zijde van
de schulpboor werd een kruisvormig houten kruk
als handvat gemonteerd. Om over een grote(re)
lengte te kunnen boren werden zo nodig speciale
verlengstukken gebruikt. Door het stevig aantrekken
van het touw aan de andere kant van de boomstam
en tegelijkertijd met de schulpboor aan de voorzijde
een ronddraaiende beweging naar rechts te maken
ontstond langzaamaan een boorgat met een
grotere doorsnede. Dergelijke schulpboren werden
horizontaal gebruikt en konden door een of twee
man worden gehanteerd.
Wanneer twee timmerlieden daarbij nauw met
elkaar samenwerkten, zorgde een van hen voor de
benodigde trekkracht aan het touw, terwijl de ander
de richting van de (verlengde) boor nauwlettend
in de gaten hield. Gelijktijdig duwde deze het
kruisvormige handvat van de schulpboor in een
032
ca. 1SJ-1S4
boomstam
!TÖf>
pin af stok
