Habeo Horam: Duurzaam behoud
van de ziel van het interieur
www.onsbloemendaal.nl
nr. 4 winter 2022
19
Lichtinval was in de villa’s uit de beginjaren van de twintigste eeuw vaak spaarzaam
Habeo Horam in Aerdenhout
Esther de Haan
ij deze renovatie willen zij zoveel
mogelijk van het oorspronkelijke
interieur behouden en de sfeer
van de ruimtes zoals architect
en bouwheer die voor ogen
hadden, herstellen. Immers,
met het verwijderen van het
oorspronkelijke interieur verdwijnt
ook vaak de ‘ziel’ uit het huis en dat is onomkeerbaar.
Het uitzonderlijke feit dat het volledige bouwbestek
uit 1907 bewaard is gebleven maakt dat de huidige
eigenaren hun beslissingen over restauratie,
vervanging van vaste interieurelementen en
verduurzaming weloverwogen kunnen nemen. Naast
de bouwtekeningen en aanbestedingspapieren
bleven veel aankoopbonnen en offertes van
leveranciers van technische interieurelementen,
door zorgvuldige overdracht tussen de opvolgende
eigenaren, eveneens behouden. De bewoners
streven ernaar, met dit bestek als inspiratiebron, de
vaste interieurelementen van Habeo Horam, voor
zover deze door de jaren bewoning zijn veranderd,
terug te restaureren naar het oorspronkelijke door
Van den Ban ontworpen interieur; zij besloten echter
ook een aantal modernisaties ter verduurzaming van
de villa door te voeren.
Villa Habeo Horam ligt in het Aerdenhouts villapark
dat in 1899 werd aangelegd. De villa werd in 1907 in
opdracht van Abraham J.H. Reijnders (1863-1925) en
zijn echtgenote Maria F.J.C. Kolberg (1854-1917) door
Van der Ban ontworpen. Reijnders was directeur van
een goedlopend familiebedrijf in bouwmaterialen,
gevestigd aan de Houtmarkt in Haarlem. Het
echtpaar woonde met drie zoons in de villa. Na
het overlijden van Reijnders, die twee echtgenotes
overleefde, is de grote villa tot op de dag van
vandaag ononderbroken door gezinnen bewoond
geweest.
Exterieur en plattegrond
Architect Jacob van den Ban, wonend en werkend
aan de Kampersingel 70 in Haarlem, heeft tussen
1890 en 1920 tientallen villa’s gebouwd in Haarlem,
Bloemendaal, Heemstede en Aerdenhout. Hij
ontwierp veelal in opdracht van gefortuneerde
Amsterdammers die zich eind negentiende en
begin twintigste eeuw, in Zuid-Kennemerland
vestigden. Van den Ban ontwierp zijn villa’s zoals
meerdere van zijn tijdgenoten in eclectische
neostijlen, art nouveau- en Amsterdamse School
stijl. Van den Ban heeft met Habeo Horam een
villa ontworpen die zowel in het exterieur als
het interieur verschillende bouwstijlen in zich
verenigt. De voorzijde van de villa op het zuiden
is in neoclassicistische stijl vormgegeven met een
portico over de hele voorgevel en vaasvormige
balusters. De kruiskozijnen zijn in Hollandse
neorenaissance stijl voorzien van houten luiken,
maar de villa heeft ook modernere kenmerken zoals
de gevarieerde zadeldaken en de hoge kap met
daarin een lichtstraat verwerkt. De villa bestaat uit
een begane grond, een verdieping en een zolder en
is gedeeltelijk onderkelderd met een wijn-, provisie-
en een stookruimte. Naar Engels voorbeeld ligt de
monumentale woonhall met schouw, inglenook (nis
bij openhaard) en trappenhuis centraal in de villa,
als het decoratieve hoogtepunt van het huis. Om de
hall heen liggen de woonvertrekken gegroepeerd.
Op het zuiden liggen naast elkaar de eetkamer met
daaraan verbonden de serre, de herenkamer en de
salon. De westgevel van de villa geeft via de entree
en de vestibule toegang tot de woonhall. Meteen
naast de vestibule, in de noordwestelijke hoek ligt
de vroegere biljartkamer. Op het noordoosten liggen
keuken en bijkeuken, dienkeuken en eetkamer.
Oorspronkelijk had de villa geen diensttrappenhuis.
Later is in de dienkamer een trap toegevoegd die
echter alleen naar de verdieping leidt. In de hal op
de verdieping bevindt zich de trap naar de zolder
die zowel door familie als door het personeel werd
gebruikt. De dienstingang in de noordgevel van het
huis leidt via een klein portaal naar de dienstgang
met wc-ruimte, keuken, en dienkeuken. De bijkeuken
en dienstboden-wc bevinden zich in een uitbouw
aan de noordgevel. Op de verdieping liggen rond
een centrale hal de speelkamer, de slaap- en
kleedkamers van de familieleden en aan een apart
gangetje een extra slaapkamer, badkamer en wc.
Verstopt
Gedurende de twintigste eeuwse bewoning werden
enkele veranderingen in het interieur van de villa
aangebracht vanuit praktisch of modisch oogpunt,
die het zicht op het oorspronkelijke interieur hebben
weggenomen. Zo werden de zeer hoge plafonds
in de verschillende ruimtes op de begane grond en
op de verdieping verlaagd met board en werden
op de zolder nieuwe ruimtes gecreëerd. Al deze
toevoegingen worden door de huidige bewoners
ongedaan gemaakt zodat de enorme ruimtelijkheid
van de villa weer tot zijn recht komt. Daarbij zijn ook
Villa Habeo Horam (ik heb de tijd), in 1907-1909 ontworpen door de Haarlemse
architect Jacob van den Ban (1860-1943) werd sinds de bouw door al haar eigenaren
zeer zorgvuldig bewoond. Zo zorgvuldig dat een groot deel van het authentieke
interieur uit de bouwtijd dateert en nauwelijks veranderd is sinds de bouwjaren van
de villa. Vanzelfsprekend voldoet een deel van dit interieur niet meer aan de woon-
en duurzaamheidseisen van de moderne tijd. De nieuwe eigenaren van villa Habeo
Horam zien zich dan ook voor de uitdaging geplaatst dit overgeleverde interieur
geschikt te maken voor eigentijdse bewoning en het te verduurzamen.
B
