www.onsbloemendaal.nl
nr. 2 zomer 2023
25
Johannes Warnardus Bilders (1811-1890)
Johannes Warnardus Bilders
Geboren in Utrecht als zoon van een bakkersknecht wilde hij al
jong de artistieke kant op. Zijn eerste en enige tekenonderwijs
kreeg hij van de schilder Jan Lodewijk Jonxis en daarna vormde
hij zichzelf. In 1830, ten tijde van de Belgische Opstand meldde hij
zich aan als vrijwillig soldaat in dienst van de Nationale Militie en
het jaar daarna nam hij deel aan de Tiendaagse Veldtocht. Na 1841
vestigde hij zich wisselend in Utrecht, Amsterdam en tenslotte in
de hem zo geliefde villa ‘Rozenhage’ in Oosterbeek, ter beschikking
gesteld door schrijver en vriend Johannes Kneppelhout, waar hij
op 79-jarige leeftijd aan een longziekte overleed. Studiereizen
brachten hem naar Duitsland en België. Hij werd lid van de
Koninklijke Academie en van ‘Arti et Amicitiae’ in Amsterdam en
nam deel aan tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Zijn werk
was te zien in Brussel, Wenen en Philadelphia. Hij is een belangrijk
schilder van Gelderse bos- en heidegezichten in met name Vorden,
Wolfheze, Oosterbeek en ook van de Ooijpolder bij Nijmegen.
Het afwisselende landschap met de uitzichten, oude eiken- en
beukenbossen en heidevelden schilderde hij voornamelijk en
plein air. Voor de oude, alleenstaande zomereiken bedacht hij de
naam Wodanseiken. Bilders wordt beschouwd als een voorloper
van de Haagse School. Tijdgenoten en vrienden als Anton Mauve,
Charles Rochussen en Willem Roelofs hebben schilderijen van
Bilders vakkundig van ‘stoffage’ voorzien. Dat wil zeggen dat
landschapsschilderijen verlevendigd werden en meer perspectief
kregen door schapen, koeien of andere dieren op de voorgrond aan
te brengen en wel door schilders die daarin gespecialiseerd waren.
Opdracht
Klaarblijkelijk hebben de Borski’s aan Johannes Warnardus Bilders,
‘een van Nederlands uitnemendste landschapschilders', de opdracht
gegeven om het landgoed op doek vast te leggen. Dat kan afgeleid
worden uit een recensie in Nieuws van de Dag van 28 mei 1891,
naar aanleiding van een tentoonstelling van J.W. Bilders en zijn
getalenteerde zoon A.G. (Gerard) Bilders in Arti et Amicitiae:
‘Opmerkelijk is het hoe het "Gezicht op de buitenplaats Elswout” zoo
duidelijk aangeeft met hoe weinig animo Bilders dit schilderij
geschilderd heeft. Hij was hier gebonden, moest een portret geven
van een stuk, niet uit de vrije natuur, maar uit de door kunst geleide
natuur. En men weet het: een dergelijke buitenplaats, hoe prettig
ook om te zien, heeft weinig schilderachtigs. Bilders moet het met
zekeren tegenzin geschilderd hebben; vandaar dat er een zekere
matheid en gedwongenheid in merkbaar zijn.’
Bilders trouwde in 1934 met de Duitse Frederica Staudenmaijer. Na
een doodgeboren jongetje kregen zij nog acht kinderen van wie er
vier zeer jong overleden. Hun zoon Gerard (1838-1865) zou in de
voetsporen van zijn vader treden als succesvol landschapsschilder.
Men kwam graag bij Bilders thuis, een gastvrije schilder met altijd
een goed verhaal en een goed glas erbij! Hij werd benoemd tot
ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 1861 overleed
zijn vrouw, vier jaar later zijn zoon Gerard en een paar maanden
daarna zijn jongste dochter, allen aan tuberculose. Bilders trouwde
opnieuw, nu met de veel jongere Maria Phillippina van Bosse,
een van zijn leerlingen en dochter van de liberale politicus Pieter
van Bosse. Zij werd zelfstandig kunstenares en beleefde tien zeer
productieve jaren samen met Bilders in Oosterbeek.
Werken van J.W. Bilders zijn onder andere te vinden in de collecties
van het Rijksmuseum, Stedelijk Museum Amsterdam, De Mesdag
Collectie, Museum Moderne Kunst Arnhem, Groninger Museum,
Singer Laren, Kasteel Doorwerth en Teylers.
Portret van Johannes Warnardus Bilders (1811-1890) en
Maria Philippina van Bosse (1837-1900). Datering foto:
1880 - 1890
Literatuur:
Wiepke Loos (red), Gekleurd Grijs. Johannes
Kneppelhout (1840-1885) en Gerard Bilders (1838
1865). Brieven en Dagboek. (Waanders Uitgevers
Zwolle 2009)
Wikipedia, Delpher, RKD
