125 jaar drinkwaterbedrijf
in Overveen
Li
www.onsbloemendaal.nl
24
nr. 3 najaar 2023
Waterfabriek Haarlem 1898.
Ed Prins
De watertoren in het weidse duinlandschap in 1904. Collectie prentbriefkaarten Lou Braakman (NHA)
Tegeltableau van de waterfabriek. Het tegelplateau - een schenking van het personeel bij het vijftigjarig bestaan - hangt op kantoor in het
bezoekerscentrum de Zandwaaier. (Ed Prins)
Het geheel heeft nu de status van rijksmonumentaal
complex.
Het terrein van de waterfabriek in 1939. De watertoren wordt
om het bijzondere uiterlijk ook wel het waterkasteel genoemd.
Dit jaar is het 125 jaar geleden dat de waterfabriek
van Haarlem in Overveen in gebruik genomen werd.
Wat eraan vooraf ging
Oorspronkelijk was het de bedoeling van Haarlem
om de drinkwaterwinning bij het Brouwerskolkje te
laten plaatsvinden. Het duinwater stroomde daar
ondergronds naar toe.
De eigenaar van de grond - mevrouw Van der Vliet-
Borski - wilde niet meewerken. Haarlem had van
het Rijk toestemming gekregen om de grond te
onteigenen. Dit kon worden voorkomen doordat
de burgemeester van Haarlem - jhr Boreel van
Hoogelanden - met mevrouw Van der Vliet-Borski tot
overeenstemming kwam om de waterfabriek op een
andere plaats - enkele honderden meters verderop -
te bouwen.
Haarlem kreeg van haar voor één gulden per jaar het
erfpachtrecht voor een bedrijfsterrein en een strook
grond van honderd meter breed en vijf km lang in
noordelijke richting. In die strook kon het duinwater
gewonnen worden.
Ontwerp en bouw
Haarlem gaf architect ing. J. Schotel opdracht om de
fabriek te ontwerpen. Hij ontwierp deze in de stijl van de
industriële architectuur van destijds met neorenaissance
kenmerken. Op 29 april 1898 vond de opening plaats.
Het complex bestaat uit een ensemble van
monumentale bedrijfsgebouwen, een directeurswoning
en drie dienstwoningen.
De gebouwen hebben voor de drinkwaterproductie
herkenbare functies:
- Het pompgebouw voor wateronttrekking en
-distributie
- Het zuiveringsgebouw voor beluchting
- De bezinkbekkens voor slibverwijdering
- Het ronde zandfilter voor zuivering
- De reinwaterkelders voor opslag van gezuiverd water
- De watertoren voor buffering en distributie
eranderingen door de jaren heen
In de loop van de jaren kwamen er
nieuwe technieken beschikbaar en was
er behoefte aan capaciteitsvergroting.
Daarvoor werd het complex in 1937
uitgebreid en aangepast met een
geavanceerd voorfiltergebouw in de
stijl van de Amsterdamse School) en een
extra reinwaterkelder.
Eind vijftiger jaren werd het stoomtijdperk van de
waterfabriek afgesloten en werden de stoommachines
vervangen door elektrische pompen. De schoorsteen
kon worden afgebroken. Ook de aftakking van het spoor
Haarlem-Zandvoort voor de aanvoer van kolen werd
weggehaald.
In 1968 is het bijzondere zuiveringsgebouw afgebroken
en is een (grijs) gebouw met bedieningshal met
snelfiltratiefilters neergezet. Nieuwe waterkelders
zorgden voor extra opslagcapaciteit.
In 1996 werd het terrein in Overveen onderdeel van het
Nationaal Park Zuid-Kennemerland.
De toekomst van PWN-pompstation Overveen
PWN laat onderzoek doen naar de mogelijkheden om de
leveringszekerheid van drinkwater ten zuiden van het
Noordzeekanaal voor de toekomst veilig te stellen.
Daarvoor worden meerdere mogelijkheden bekeken.
Een van de mogelijkheden is om bij Overveen gezuiverd
rivierwater uit het Amsterdam-Rijnkanaal in de duinen te
infiltreren en een gelijke hoeveelheid water weer daaruit
te onttrekken en op het pompstation Overveen voor
drinkwater geschikt te maken.
De directie van PWN zal in de loop van 2023 besluiten of
deze zgn. variant WRK-Overveen verder uitgewerkt zal
worden. (WRK=Waterleiding Rijn-Kennemerland)
Regelmatig worden er excursies georganiseerd op de
watertoren. Informatie hierover vindt u op
www. np-zuidkennemerland.nl
In 2002 stopte het bedrijf met de drinkwaterproductie
in Overveen. Sindsdien wordt het drinkwater vanuit de
productielocatie Heemskerk naar Overveen aangevoerd
en van daaruit in Zuid-Kennemerland gedistribueerd.
Naast de distributiefunctie heeft de bedrijfslocatie
ook nog een calamiteitenfunctie d.w.z. dat men in
noodgevallen drinkwater uit de duinen bij Overveen kan
halen.
In 1985 ging het Gemeentelijk Waterleidingbedrijf
Haarlem op in het Waterleidingbedrijf Zuid-
Kennemerland (WLZK). Hetzelfde gebeurde met de
waterleidingbedrijven van Bloemendaal, Heemstede,
Velsen en Zandvoort. In 1997 werd de WLZK opgenomen
in het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland
(PWN).
V
MM
