4
www.onsbloemendaal.nl
www.onsbloemendaal.nl
8
nr. 4 winter2023
nr. 4 winter 2023
9
Ds. Gerrit Toornvliet
Zendmast met zenderhuisje op de Hoge Duin en Daalseweg
De Dorpskerk in Bloemendaal
kerkenraad tot de oprichting van een blad, Kerk
zonder Grenzen 'Maandblad ter versteviging van de
band tussen Radio Bloemendaal en zijn luisteraars’.
Al voor de oorlog kampte de kerk aan de Vijverweg
met plaatsgebrek. Kleine verbouwingen hadden
niet geholpen. In de loop van de jaren vijftig werd
tot nieuwbouw besloten en op 9 juli 1959 werd
op dezelfde plek een nieuwe kerk met ongeveer
zeshonderd zitplaatsen in gebruik genomen.
Niet alleen het aantal kerkbezoekers nam toe, ook
het radiowerk breidde uit: meer luisteraars, meer
uitzendingen (bijvoorbeeld kinderkerkdiensten), het
maandblad. Zou er misschien een andere organisatie
moeten komen?
Ds. Gerrit Toornvliet
In 1956 werd een nieuwe predikant benoemd,
Gerrit Toornvliet, studentenpredikant in Leiden.
Gedreven en steeds meer evangelisch ingesteld
zette hij zich volop in voor het radiowerk. Met zijn
welsprekendheid en een zeker charisma bereikte
hij gelovigen en niet-gelovigen in heel Nederland.
Hij riep zijn luisteraars op om te schrijven over hun
problemen en geloofsvragen; er moest zelfs een
secretaresse komen om hem bij te staan in het
schrijfwerk. Hij ging op huisbezoek, niet alleen bij
Bloemendaalse kerkleden, maar ook bij leden van
de groeiende ‘radiogemeente’, die soms ver weg
woonden. Er ontstond steeds meer onvrede bij de
kerkenraad en een aantal leden van de gemeente.
Zij vonden dat de dominee zijn eigen kerk
verwaarloosde. Ook de niet te stuiten dadendrang
van Toornvliet, zijn eigenzinnigheid, de slechte
Villa 'Duin Ouwe, Parkweg 18 in Bloemendaal van begin jaren
zeventig tot 1992 bezit van de Stichting Radio Gemeente
(Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
Emoties en escalatie
De splitsing was met veel emoties gepaard gegaan
en dat veranderde niet. De gemeente was verdeeld.
Steeds weer ontstonden er conflicten tussen de
kerkenraad en Toornvliet, bijvoorbeeld omdat hij
zich niet hield aan de kerkelijke regels rond doop
en avondmaal. Ondertussen bleef Toornvliet heel
populair, zijn avonddiensten hadden een grote
aantrekkingskracht en het was altijd overvol.
Tienduizenden beluisterden zijn preken via de radio.
Een aantal aanhangers van de dominee richtte een
soort ‘fanclub’ op: ‘Vrienden van Radio Bloemendaal’.
Het conflict escaleerde, beschuldigingen gingen over
en weer, er hing een nare, soms zelfs dreigende sfeer.
Artikelen in de pers en fotografen bij de kerk deden
de zaak geen goed. Er ontstonden ook conflicten
tussen de Particuliere Synode en Toornvliet. Dit
leidde tot schorsing en uiteindelijk in 1968 tot zijn
ontslag.
communicatie, de hoge (reis)kosten etc. deden de
spanning oplopen.
In 1961 leek een oplossing gevonden: er kwam
een nieuwe predikant voor de kerkgemeente van
Bloemendaal en Toornvliet mocht zich helemaal
wijden aan het radiowerk. In 1965 kwam hij als radio-
evangelisatiepredikant in dienst van de Particuliere
Synode van Noord-Holland. Er bleef natuurlijk
een band: Radio Bloemendaal zond de preken uit
die in de Gereformeerde Kerk van Bloemendaal
gehouden werden, waaronder de avondpreek van
ds. Toornvliet, en hij bleef lid van de Bloemendaalse
kerkenraad.
Na zijn ontslag zette Gerrit Toornvliet zijn
radiowerk op een andere manier voort. Hij richtte
de ‘Stichting Radio Gemeente’ op: een zelfstandig
evangeliserende gemeente die kerkdiensten
organiseerde, bijbelstudiegroepen oprichtte en
radio-uitzendingen verzorgde. De diensten werden
gehouden in allerlei zalen: in Krasnapolsky in
Amsterdam, in zalen in Haarlem, Leiden etc. Voor
de radio-uitzendingen werd tijd ingekocht bij
commerciële zenders als Radio Luxemburg, Radio
Caroline en Radio Veronica. Een tijdschrift sprak van
de ‘schallende piratendominee’. Het episch centrum
van de Stichting was villa ‘Duin Ouwe’ aan de
Parkweg. In 1970 was de villa als legaat nagelaten
aan de Hervormde Kerk van Bloemendaal op
voorwaarde dat er ‘geestelijke arbeid’ in zou
worden verricht. De kerk wist niet hoe aan deze
voorwaarde te voldoen en aanvaardde de erfenis
niet. Na contact met de erfgenamen kon Toornvliet
met zijn Radiogemeente de villa betrekken. In1981
overleed Gerrit Toornvliet plotseling. Villa ‘Duin
Ouwe’ werd in 1992 verkocht, maar de Stichting
Radio Gemeente bestaat nog steeds en zendt uit
via internet.
Organisatie
Ook na het vertrek van ds. Toornvliet bleef de
‘gesplitste’ organisatie bestaan. De zogenaamde
radio-evangelisatie van de Particuliere Synode
Noord-Holland werd vanaf 1967 verzorgd door de
Stichting Kerk zonder Grenzen, ook gevestigd in
Bloemendaal, die vanaf die tijd het gelijknamige
maandblad uitgaf. De opvolger van Toornvliet
De zender
De ontvangst van de zender was wisselend. In 1960
werden de zender en de antenne verplaatst naar
het duinterrein van het Bloemendaals Waterbedrijf
op de Hoge Duin en Daalseweg nabij het Kopje.
Er kwamen twee masten van dertig meter met
daartussen de zendantenne. Dit bracht wel enige
verbetering. In de tweede helft van de jaren
zeventig werd na een grote inzamelingsactie de
studioapparatuur vernieuwd. Vervolgens schafte
men ook nog een nieuwe zender aan. Toen in
1987/88 de nieuwe mediawet tot stand kwam, was
er sprake van dat Radio Bloemendaal ingedeeld
zou worden onder de lokale zenders. Dit zou
een grote achteruitgang betekenen, want deze
zenden uit op de FM-band, waarvan het bereik veel
beperkter is. De Bloemendalers wilden graag op
de middengolf blijven, maar dan was er wel meer
‘watt’ nodig, omdat het op de middengolf steeds
drukker werd. Na een stevige lobby werd in 1993
hun plek op deze golflengte internationaal erkend.
Bovendien kreeg Radio Bloemendaal toestemming
uit te zenden met een vermogen van 500 watt en
was er geen enkele zendtijdbeperking meer.
kwam in dienst van deze stichting. Jarenlang bleef
deze opzet gehandhaafd. Pas enige jaren geleden
is er een einde gekomen aan de uitzendingen van
Kerk zonder Grenzen. Haar laatste ‘radiodominee’
is met emeritaat. De ochtenddienst van Radio
Bloemendaal wordt nog steeds verzorgd door
de dominee van de Protestantse Gemeente te
Bloemendaal en Overveen.
H
II
II
II
II
II
II
II
II
II
Hl
II1
*11
lil
■II
■II
I»
lil
