21 augustus 1958.
174
zou kunnen bestaan als in dit college heeft bestaan". (applaus).
De heer Mr. Zeelenberg zegt:
,,Mijnheer de voorzitter, mijne heren en mevrouw van Nispen. U hebt bij
Uw afscheidswoord de 3 fractieleiders die in de komende raad niet meer
zullen terugkeren, apart gememoreerd. U hebt gemeend hen in hun activi-
teit te typeren en mijzelf buiten beschouwing latende het past mij met
daarover te oordelen geloof ik, dat U de beide andere heren wel goed
hebt getypeerd. De goedhartigheid, de impulsiviteit van de heer Reijnders,
het feit dat hij wel eens meer met het hart dan met zijn verstand tot zijn
besluiten kwam en de heer van Bruggen door te zeggen dat hij altijd dege-
lijk goed gedocumenteerd, houdend van een grapje, zijn betoog hield. U
hebt ons drieën getypeerd door eigenschappen te noemen welke passen bij
de partijen die wij vertegenwoordigen. Dat ligt eigenlijk ook wel voor de
hand, want wanneer men zich op een gegeven moment met de politiek gaat
bemoeien sluit men zich natuurlijk aan bij die partij welke past bij zi]n
karakter.' Terecht noemt men politiek de kunst van het best berexkbare.
De politiek wordt daardoor enerzijds een vraag van methode n.l. van de
methode volgens welke naar de opvatting van de betrökkenen de openbare
zaak het best behartigd kan worden, het staatbestel het beste kan worden
ingericht. Anderzijds blijft het een kunst, dus iets persoonlijks. Bij de be-
slissing over de methode spelen persoonlijke factoren van karakter, levens-
besehouwing, godsdienst mede een rol. Zij zullen dat ook bij iedere con-
crete besluitvorming doen.
Deze zienswijze brengt mede, dat naar mijn gevoelen het toch voor
iemand die een godsdienst bewust belijdt, niet persé noodzakelijk îs zich
bij een confessionele partij aan te sluiten. Ik geloof dat ik geprobeerd
heb in deze raad steeds een behartiger te zijn van de openbare zaak met
de methode die de liberale gedachte tot grondslag heeft. Natuurlijk spreek.
het hart daarbij mee, dat is onvermijdelijk want het zijn mensen die het
doen In de eerste plaats echter proberen wij de meest praktische, de beste
weg de goede methode te vinden, waarbij wij een ieder zoveel mogelijk
zich'zelf laten zijn. Dit is geloof ik door ons en in ieder geval door mij, als
liberaal in hart en nieren, steeds naar vonen gebracht. In het V.V.D.-milieu
spreekt men altijd nog van liberalen en socialisten, namen waarmede
vroeger de partijen werden aangeduid. Wel eens honend zegt men mij: aan
de benaming die gij voor de partijen gebruikt kan men zien dat U lid van
de V.V.D. bent. Dat is merkwaardig. Ik geloof dat het komt doordat wij
enigszins hechten aan de naam. Dat die naam van liberalen voor ons iets
wezenlijks is Net zoals voor ons altijd nog de benaming socialisten iets
wezenlijks is. Ik weet wel dat er bij elke partij veel veranderd is, maar er
is toch ook iets wat niet veranderd is, n.l. wat ik zou willen noemen het
kiimaat van de partij. Ik geloof dat dit klimaat ook een factor is welke
mede bepaalt bij welke politieke partij men zich zal aansluiten. Men kiest
dîe partij waarvan men de methode het beste vindt, die het best past bij
zijn karakter en wereldbeschouwing en in het klimaat waarvan men zich
het beste thuis voelt. Men kan met een bepaalde godsdienstige overtuiging
bij meer dan één partij terecht, maar persoonlijk zal ik, omdat het klimaat
het mijne niet is, nooit terecht kunnen bij een van de andere partijen die
hier in onze raad op zo lofwaardige wijze vertegenwoordigd zijn. Ik heb
gemeend bij mijn afscheid van de politiek deze beschouwing niet achter-
wege te mogen laten. De opdracht te vervullen om de belangen van de
V.V.D. niet alleen, maar de belangen van de gemeenschap als geheel, langs
de weg die ons liberalen als de beste voorstaat, te behartigen, is voor mij
een grote vreugde geweest. Het is ook voor mij een grote bevrediging ge-
weest, want het heeft mij de gelegenheid gegeven aan te tonen, dat, terwijl
de woorden „liberale katholiek" niet zo'n prettige klank hebben, de uit-
drukking de „katholieke liberaal" zeker geen contradictio in terminis îs".
(applaus).