196
29 april 1976
deel van de formulering: "het onderwijs dient primair gericht te zijn
op de algemene vorming en harmonische ontwikkeling van het individu",
tot grote eensgezindheid zal kunnen leiden. Cok zijn fractie stemt er-
mee in. Alleen zou zij "individu" willen vervangen door "kind". Afge-
zien van de ongure betekenis die het woord "individu" kari hebben, is
het voor haar in dit verband te veel op een afstand; "kind" klinkt
warmer en persooniijker.
Meer problemen heeft zijn fractie met het vervclg van de formuiering:
"Het aanleren van vaardigheden voor het goed funktioneren in de maat-
schappij". Zij heeft enige vrees dat deze formulering, naar zij aan-
neemt onbedoeld, te gemakkeiijk associaties oproept met het perspek-
tief van een prestatiemaatschappijeen maatschaopij die te sterk de
nadruk legt op het presteren, op uitblinken en goed voor de dag komen.
Hij wil er uitdrukkeiijk bijzeggen dat zijn fractie de prestatie nîet
afwijst, ze behoort tot de condition humaine en zit "ingebakken" in ons
bestaan. Een sprekend voorbeeld is de sportbeoefening. Er zijn heei wat
woensdaqavonden in het jaar dat men, ongeacht politieke kleur en maat-
schappelijke opvatting, voor de beeldbuis zit om bijvoorbeeld Ajax of
Feijenoord bezig te zien rond de één of andere cup. Iedereen wil wel
eens iaten zien wat hij zelf kan. Maar het is niet het earste doel waar-
op onderwijs en opvoeding gericht moeten zijn. Dat zou naar mening van
de fractie eer. verschraiing zijn van éên van de belangrijkste mcgeiijk-
heden tot vorming van het kind, eéh nodeloze verenging van het aezichts-
veld. Sorekers fractie ziet in het P.H.-voorstel in zeker opzicht ook
een onnodige verenging. Als het voorstel zegt: "het onderwijs dient ge-
richt te zijn op het aanleren van vaardigheden voor het ontwikkelen van
een zelfbewuste kritiscne instelling", dan zeot zij: funktioneren in de
maatschappij is niet alleen zich kritisch opsteilen. Het is meer; het is
cok warmte, saamhorigheid, meeleven en meedoen tnet anderen.
Een kritiscne instelling is zeer belangrijk Maar als het P.H.-voorstel
spreekt van een kritische instelling ten opzichte var. de eiqen situatie
en van maatschappelijke strukturen, dan stelt sprekers fractie dat men
niet alleen kritisch moet zijn ten opzich.te van de situatie waarin men
zich bevindt, maar ook ten opzichte van zichzelr'. "Ken u zelf" is een
oeroude wijsheid, aan de Griekse filosofen ontleend, ciie nog niets aan
aktuaiiteit heeft ingeboet.De eicen betrekkelijkheid onderkennen is naar
haar mening een onmisbare vaardighaid voor het ••anenleven met anderen,
en niet aileen ten opzichte van bestaande strukturen mcet men kritisch
zijn, maar ook ten aanzien van het nieuwe dat opdoemt, ten aanzien van
vcorgestane veranderingen. "Onderzoekt alles en beiioudt het goede" is
een bijbels woord dat zich op deze plaats in deze diskussie volkomen
thuis voelt. Het is niet conservatiefhet is niet progressief. Het gaat
niet in een bepaald hoekje of hokje staan. het is tegelijk weldoordacht
en het is nog liberaal ook in ae klassieke zin van het woord, en daarmede
bedoelt hij de Latijnse klassieke oudheid, liberalis, 1iberaliter, vrij-
gevig en ruimhartig, ieder de ruimte gunnend die heni toekomt.
Vanuit de gedachtengang die hij heeft ontwikkeld stelt zijn fractie een
gewijzigde formulering voor: "Het onderwijs dient allereerst gericht te
zijn op de algemene vorming en de harmcnische ontwikkeling van het kind
en op het zich eigen maken van vaardigheden, waaronder kritisch onder-
scheidîngsvermogen, voor een funktioneren in de samenleving vanuit de
persoonlijke verantwoordelijkheid". Dc bewoording "zich eigen maken" doet
met name cok een beroep op het zelf doen van het kind, meer dan aanleren.
Aanleren kan ook een vorm van dressuur zijn. "Het kritisch onderschei-
dingsvermogen" wat er is tussengevoegd geeft aan wat zij verstaat onder:
