Hoe dachten Dickens Forster hierover;
Zie Forster II p.119« Every Man's Library.
Wij in de zestiger jaren van de twintigste eeuw zien dit
aspect van Hard Times zeer zeker niet als het belangrijkste.
In de studie die John Holloway wijdt aan Hard Times in
Dickens and the Twentieth Century" wordt deze social
criticism practised niet vermeld en komt de naam Stephen
Blackpool zelfs niet voor. Voor ons is Hard Times; De weer
legging van een systeem (in dit geval de Utiliteitsleer)door
het leven (Leavis). De totale desillusie van het totale in
tellectualisme, de bevestiging van; Chassez le naturel il
revient an galop, of; Expelled from the window, retruned by
the doorj de tragedie vans Sow the wind, reap the whirlwind.
Om t te zeggen in de woorden van de veel gesmade Jacob Cats;
Als de most te nauw bedwongen Alle banden alle duygen
Leyt en worsteltleyt en sucht Die het vrij, het edel nat
Sonder adem, sonder lucht. Hielden in het enge vat
Siet dan doet hij rare sprongen Moeten wijken, moeten buygen
Siet dan riekt de ganse vloer Voor de krachten van de wijn
Nae de dampen van de moer. Hoe geweldig dat ze zijn.
Of zoals Dickens 1t zelf zegt Anno 1854 op haast Freudiaanse
wijzes All closely-imprisoned forces rend and destroy.
Voor ons is Hard Times hoof zakelijk de tragedie van een man
die au fond niet slecht is^ de tragedie van een mens bezeten
door een systeem, dit systeem rigoreus en methodisch toepast,
daar alles aan opoffert en er tenslotte aan ten gronde gaat.
Een man die zijn kinderen tot incarnaties van dit systeem wil
maken en die aan 't eind van z'n leven zijn methodisch en sy
stematisch geconstrueerd bouwwerk in puin ziets zijn dochter
weggelopen uit een utilitisch huwelijk, nauwelijks ontkomend
aan ontering, z'n zoon speler, bankrover en circusclown^ z'n
vrouw de strijd opgevend tegen alle „ologys" van haar man,
stervend met een klacht op haar lippen, die haar futiel, ge
frustreerd en onbegrepen leven tekent.
Vaak wordt Dickens ervan beschuldigd alleen maar statische
typen te hebben getekend. Deze beschuldiging gaat hier zeker
niet op. We zien hier wel degelijk karakterontwikkeling.
152
