JAMES STEERFORTH
Enkele opmerkingen bij Dickens' beeld van de romantiek
J. J. C. KABEL
I
David Copperfield, het boek waarin James Steerforth voorkomt, zou
als ondertitel kunnen dragen: het verhaal van het beteugelde hart.
Beteugeling van emoties, de groei van een "undisciplined" naar een
disciplined heart" is het centrale thema van het boek. Edgar Johnson
heeft in een nawoord bij de roman met prijzenswaardige geestdrift
uitgerekend, dat het woord "heart" 242 maal voorkomt in David
Copperfielddat is gemiddeld eenmaal per drieëneenhalve bladzijde.(1
Ook zonder deze optelsom is het duidelijk dat dit thema de rode draad
is in Copperfield. Volgens Johnson kan men aan de hand daarvan een
scheiding maken tussen de figuren die er niet in slagen hun hart tot
rede te brengen en zij die dat wel klaarspelen. Murdstone's hart is
van steen, zoals zijn naam gedeeltelijk al aangeeft. David's moeder
is te toegevend en kan niet op tegen het spijkerharde Murdstoneduo
Heep's jaloezie en kwaadaardigheid leiden tenslotte tot zijn onder
gang. Wickfield is te zwak tegenover Heep. Dora barst al in snikken
uit, wanneer zij met de kruideniersrekening wordt geconfronteerd.
Emily's ongebreideld hart voert haar tot de grootst mogelijke ellende.
Rechtstreeks wordt naar het thema verwezen in de verhouding tussen
Annie Strong en haar neef Jack Maldon. Aanvankelijk lijkt deze ver
houding broeierige trekjes te vertonen. In deze hoopvolle verwachting
worden wij echter beschaamd. Annie erkent, dat haar hartstocht voor
Jack een misstap was. Zij is haar man innig dankbaar voor deze ont
dekking. "if I were thankful to him for no more instead of for so
much, I should be thankful to him for having saved me from the first
misstaken impulse of my undisciplined heart" (hoofdstuk XLV). Maldon
blijkt louter ter verbetering van zijn carrière en niet ter verhin
dering van zondige relaties naar het verre India te zijn afgevoerd.
Na Annie's biecht leven de Doctor en zij nog lang en gelukkig: hij
werkend aan zijn woordenboek - en over Annie geen woord meer. Haar
emoties zijn beteugeld en daarom moet zij wel gelukkig zijn. Wanneer
de strijd eenmaal is gestreden, verschuift het beeld naar het zalig
nietsdoen dat het einde van veel van Dickens' romans kenmerkt. Orwell
heeft dat in zijn essay over Dickens fraai geschetst: "a huge loving
family of three or four generations, all crammed together in the same
house and constantly multiplying like a bed of oysters"2
- 3 -
