- 42 -
van "De Aardmannetjes" maakt Potgieter net niet in de eerste helft, waar Dickens zelf
ook onderhoudender vertelt. Wel kan men zeggen dat de stijl van de Nederlandse tekst
over het algemeen iets verhevener is dan die van Wardles legende.
Potgieter schijnt in de omgang een onderhoudend mens te zijn geweest, maar zodra
hij de pen op het papier zette, werd hij teveel een bewust literator, met een boodschap aan
het Nederlandse volk om een boeiend verhaal te kunnen vertellen. In "De Aardmannetjes
en de koster" hoefde hij alleen maar met weloverwogen vrijmoedigheid Dickens te volgen
en daardoor lukte het vertellen hem hierin aardig. De lezers van De Gids werden verrast
met een ongewoon goed verhaal, zonder dat hun gemoedsrust werd verstoord door on-
nederlandse buitensporigheden. Dankzij Potgieters kritische inspanning ging Dickens bij
zijn eerste optreden in ons vaderland vermomd als deftig en bedaard Hollands letterkundige.
Voetnoten
1) Zie hierover in The Dutch Dickensian IX, nr. 18 (dec. 1987): K. van Steijnen "Dickens
in Nederland", p. 4-54, en B. Luger "Dickens' populariteit in Nederland in de negen
tiende eeuw", p. 55-77.
2) Vergelijking met het origineel gebeurt naar de Penguin-editie van The Pickwick
Papers, ed. Robert L. Patten (Harmondsworth 1976), verwijzingen hiernaar hebben
de vorm (P paginanummer: regelnummer).
3) Ook verderop (p 488/9) wordt naar de lokale omgeving verwezen, wanneer van het
mooie landschap dat Gabriel Grub voorgespiegeld krijgt, gezegd wordt: "there is just
such another, to this day, within half a mile of the old abbey town".
4) Omgekeerd wijst de vertaler aan het eind van de eerste alinea vooruit, als hij
"without feeling something the worse for" invult met "dat men vreesde, dat hij
het er niet bij zoude laten, dat men onwillekeurig aan het graf dacht".
5) De kritiek die uit Potgieters vertaling spreekt, werd ook in Engeland wel tegen
Dickens' werk aangevoerd, bijvoorbeeld door John Forster in een overigens lovende
recensie van Nicholas Nickleby in de Examiner van 27 oktober 1839 (p. 677/8): "He
has yet to acquire the faculty of constructing a compact and effective story
He has yet to subdue his tendencies of exaggerations, to which, though we observe
it infinitely less in this work than in the Pickwick Papers, he is still too prone".
(Geciteerd naar Ph. Collins (ed.) Dickens The Critical Heritage (London 1971), p. 47-
51, inz. p.50).
6) Met de oorspronkelijke reeks goblet of liquid fire, flame, blazing liquid
correspondeert bij Potgieter: een beker vloeibaar vuur, den vlammenden drank, het
vocht; flame is vervangen door een uitdrukking ontleend aan de afsluitende frase
after swallowing the burning draught, die als zodanig in de vertaling ontbreekt (p.
487: 1-14; Gids 116: 6-17).
7) In een beschouwing naar aanleiding van een te verschijnen vertaling van Manzoni
I Promessi Sposi in De Muzen (1835), p.59-66, citaat: p. 65. Over Potgieters neiging
tot beknoptheid leze men J. Smit Bijdrage tot de kennis van Potgieter's stijl
(Groningen/Batavia 1937), hst. IV "Concentratie", p. 85-112.
8) Zie hierover: R. van den Broeck "Opvattingen over het vertalen in Nederland van
1800 tot 1850" in De Gids 149 (1986) P. 497-513.
