- 52 -
in Amerika kennis maakte met de werkwijze en de resultaten van de 'moral treatment',
zoals hij in de 'American Notes' beschrijft. In South Boston bezocht hij de kliniek van
een zekere dokter Howe, waar een huiselijke sfeer heerste. De dokter en zijn vrouw zaten
er met de patiënten in een huiskamer of vermaakten zich samen met hen op een dansavond
je. Aan sommige patiënten werden min of meer verantwoordelijke taken opgedragen, wat
hun zelfvertrouwen en zelfrespect vergrootte. Dickens was erg onder de indruk van wat
hij in deze kliniek meemaakte en hij vermeldt dat de resultaten van de behandeling bij
zonder goed waren. Inderdaad geven cijfers uit die tijd aan, dat er veel betere herstel
mogelijkheden waren dan in de tijd daarvoor. De situatie van patiënten in een dergelijke,
voor die tijd zeer vooruitstrevende kliniek was wel heel anders dan in een 'ouderwets'
gesticht, zoals verderop zal blijken.
Yorkshire was behalve een oord voor vernieuwingen, zoals "The Retreat', ook het
werkterrein van dubieuze figuren en ondernemingen. De 'Yorkshire schools' waren berucht,
maar ook het York Asylum werd in 1815 (zo laat nog!) bij een parlementair onderzoek naar
wantoestanden in psychiatrische inrichtingen aan de kaak gesteld. In 1808 was er al door
het zgn. 'Select Committee' de County Asylum Act opgesteld om betere opnamefaciliteiten
voor krankzinnigen in heel Engeland te bewerkstelligen. De bedoeling van de Act was,
dat er in iedere County een gesticht zou komen waar criminele en armlastige geesteszieken
heengestuurd zouden kunnen worden. Daardoor konden zij dichter bij hun woonplaats
opgenomen worden, wat een ontlasting van de bestaande grote instituten betekende. Sommige
van de destijds op grond van de County Asylum Act opgerichte instellingen zijn de voorlo
pers van nu nog bestaande inrichtingen. Hetzelfde eerdergenoemde Select Committee had
tot taak, over bestaande instituten rapport uit te brengen. Men trof daar soms de vreselijk
ste wantoestanden aan, zoals het geval van William Norris, die in het beruchte Bedlam
negen jaar lang vastgehouden was met een ijzeren band om zijn hals, ketens om zijn armen
en boeien om zijn voeten. Ook in de werkhuizen, waar krankzinnigen verbleven die nog
enigszins aan een produktieproces konden deelnemen, werden soms ernstig verwaarloosde
en vervuilde patiënten aangetroffen door het onderzoekscomité. Een motie om eindelijk
een machtig inspektieapparaat met uitgebreide bevoegdheden op te zetten, werd echter
door het House of Lords in 1819 verworpen. Hieruit valt af te leiden, dat zelfs nog in
Dickens' tijd de krankzinnigenzorg een in onze ogen vrij primitieve aangelegenheid was,
wettelijk gezien en qua organisatie en mentaliteit. Zelfs een jaar of tien na het werk van
het Select Committee, dus rond 1825, werden er nog steeds in sommige inrichtingen allerlei
wantoestanden aangetroffen. Een verslag over het 'White House' in Bethnal Green vermeldt
dat patiënten er het hele weekend in houten kooien op stro zaten met vastgebonden armen
en benen. Op maandag mochten ze op de binnenplaats lopen, waar de ontlasting met een
zwabber en een emmer water van hun lichaam verwijderd werd. Bethnal Green was trouwens
in Dickens' tijd geen erg fijne buurt: Sikes en Nancy woonden er en Bradley Headstone
bespioneerde in deze sinistere omgeving zijn rivaal Eugene Wrayburn. Om een eind te maken
