- 54 -
Welke verwijzingen naar de verschillende theorieën over het ontstaan van
geestesziekte vinden wij nu terug in het werk van Dickens?
Hij noemt familiaire oorzaken, uitspattingen in de jeugd, lichamelijke oorzaken,
maar vooral een breed scala van psychologische en sociale oorzaken. Ter illustratie volgen
hier een aantal voorbeelden uit de romans.
Een familie waarin van generatie op generatie krankzinnigheid voorkomt, noemt
Dickens in het verhaal "The Madman's Manuscript". De waanzinnige hoofdpersoon had een
betovergrootvader die met zijn handen aan de grond geketend zat la William Norris uit
Bedlam. Zijn opa had zelfmoord gepleegd. Dickens schrijft hier overigens bij dat de
erfelijkheid van krankzinnigheid door sommige mensen in twijfel wordt getrokken. De
hoofdpersoon uit het Manuscript lijdt al jaren aan een psychose, nl. aan de hypochondere
waan dat hij een geestesziekte heeft (een andere dan waaraan hij in werkelijkheid lijdt)
en dat iedereen die aan zijn gezicht kan aflezen. Later wordt hij agressief en 'raving mad'.
De aanleg voor zijn ziekte is enerzijds familiair, maar anderzijds wordt het uitbreken
ervan veroorzaakt door uitspattingen in de jeugd, aldus Dickens. Het is niet precies duidelijk
wat hij hiermee bedoelt. Ziet Dickens moreel wangedrag als ziekteverwekkend of doelt hij
toch meer op de volgende groep oorzaken, nl. die van de lichamelijke factoren? De 'uitspat
tingen' zouden dan kunnen inhouden dat de hoofdpersoon een geslachtsziekte had opgelopen,
die na een jarenlang sluipend proces een psychotisch beeld veroorzaakt had. Nu kan dit
het geval zijn bij lues (syphilis) maar de psychose die daardoor ontstaat lijkt niet helemaal
op de ziekte die in de "Madman's Manuscript" beschreven wordt, al treden wel bij beide
grootheidsideeën op.
Een ander geval van lichamelijke oorzaken van een geestesziekte vinden wij eveneens
in de Pickwick Papers in het verhaal van de dood van de clown. Daar wordt een delirante
toestand beschreven, die het gevolg is van chronisch alcoholmisbruik, ondervoeding en
koorts.
