- 55 -
Dat lichamelijke klachten een psychologische oorzaak kunnen hebben, wist Dickens
ook al. Arthur Clennam's moeder lijdt aan een hysterische verlamming van de benen, wat
na een hevige emotionele schok ineens overgaat. Bij de schoonmoeder van Tommy Traddles
gaan de ergernissen in de benen, borst en buik zitten.
Het is heel wel mogelijk dat Dickens in deze beïnvloed was door zijn vriend D.H.
Tuke. Deze hield zich met deze materie bezig, zoals blijkt uit de publicatie, kort na Dickens'
door, van een boek (1872) met de titel The influence of the Mind on the Body. Hij be
schreef hierin o.a. een geval van een hysterische persoon die door een hond was gebeten
en sindsdien het gevoel had gehouden dat haar keel werd dichtgeknepen.
In deze opsomming mag natuurlijk Miss Havisham niet ontbreken. Na de grote schok
die zij op haar trouwdag te verwerken kreeg toen de bruidegom niet kwam opdagen, raakte
zij voor de rest van haar leven van de wijs en wilde zij aileen nog maar wraak nemen
op de mannen.
De vrouw van de gek uit het "Manuscript" wordt na een grote schrik waanzinnig:
zij ontwaakt uit haar slaap en ziet haar man met een scherpgeslepen scheermes voor zich
staan. Met haar blikken weet zij hem te bedwingen tot er hulp komt, maar daarna heeft
zij haar verstand verloren. "She raved wildly and furiously" en overleed na enkele weken.
Verslavingen komen in Dickens' werken veel voor. Het betreft meestal alcoholver
slaving, meestal t.g.v. armoede en ellende. John Jasper Mystery of Edwin Drood) is aan
de opium. Verslaving aan gokken is volgens Dickens in verband te brengen met lichamelijk
lijden, nl. beginnende dementering na een ziekte zoals in het geval van de grootvader van
kleine Nell Old Curiosity Shop).
Het zou te ver voeren hier in te gaan op de treffende wijze waarop Dickens de
symptomen van krankzinnigheid wist te beschrijven. De vraag rijst, hoe hij zo uitstekend
kon weergeven op welke wijze een patiënt zijn ziekteverschijnselen beleeft. Dickens'
verbeeldingskracht en inlevingsvermogen lieten hem ook hier niet in de steek; of herkende
hij iets van de bizarre belevingen van psychotici vanuit zijn eigen kleurrijke fantasieleven?
Vele malen noemt Dickens, soms in het voorbijgaan, gevallen van dementie, delirium
en al dan niet bizarre zelfmoorden. Bij voorbeeld de terloops vermelde zelfmoord in de
Sketches van Boz, waar een jongen plotseling van het Monument springt.
Naast de hypnose en de morele behandeling noemt Dickens nog andere vormen van
behandeling. Herstel kan b.v. optreden na een grote emotionele schok. Mrs Clennam "is
shocked out of her invalid chair". In hetzelfde boek vinden wij op p.852 van de Penguin-
editie een verwijzing naar de krachtdadige aanpak in de asylums. "My brother Ephraim,
the lunatickeeper, (I wish he had had himself to keep in a strait-waistcoat) had had many
jobs since the close of the long job he got from you", zegt Mr Flintwitch tegen Mrs
