Van Nelly naar Pip. Dickens-be werkingen
op het Nederlandse toneel
Stef Lokin
Het filiaal van de firma De Slegte in
Amsterdam is in het bezit van een in
teressante winkeldochter. Op de afdeling
'Engelse letterkunde' ligt een boek dat de
titel draagt 'Dickens Dramatized'. Het boek
is zo groot dat het alleen met de rug naar
boven in het rek past. Een nieuwe eigenaar,
die honderdvijfendertig gulden moet neer
tellen, zal niet zo snel gevonden worden,
want wat heeft een Nederlandse lezer aan de
stroom van gegevens die H.Philip Bolton
heeft verzameld. Zeer nauwkeurig heeft hij
3000 Dickens-adaptaties in kaart gebracht die
tussen 1834 en 1984 in Engeland en de
Verenigde Staten zijn gespeeld. Het betreft
toneeluitvoeringen, films en radio-en
televisiebewerkingen. In zijn voorwoord zegt
hij nadrukkelijk dat hij geen compleet beeld
kan geven.
Een Nederlandse pendant van Bolton's
werk zou slechts een dun boekje opleveren.
Bovendien is een inventarisatie van in
Nederland bewerkte romans van Dickens bijna
onmogelijk. Gegevens over bewerkingen voor
het professionele toneel zijn summier aan
wezig in het Nederlands Theater Instituut in
Amsterdam. Informatie over de gespeelde
stukken is te achterhalen middels de op het
Instituut aanwezige programma's en uit
recensies uit dag- en weekbladen. Het
aanbod is echter verre van volledig, zeker
waar het de oudste uitvoeringen betreft.
Informatie over bewerkingen van Dickens'
romans op radio en televisie is nog
moeilijker te vinden. Bolton kon putten uit
een geordend archief van gedrukte gegevens
van oud omroepmateriaal in de Engelse en
Amerikaanse archieven. Zo'n archief bestaat
in Nederland niet, zodat men zich moet be
helpen met aankondigingen die in pro
grammabladen van de verschillende omroep
verenigingen terug te vinden zijn. Wat de
radio betreft is Het Krekeltje waarschijnlijk
het eerste boek geweest dat als een hoorspel
is gebracht. De AVRO zond het met Kerstmis
1932 uit in een bewerking van Kommer
Kleyn. En is de laatste keer dat er iets van
Dickens in een Nederlandse bewerking op de
radio kwam de musical Scrooge Marley van
Hans Andreus en Annet van Battum in 1969?
Over film kunnen we kort zijn. Nederlandse
cineasten hebben zich niet aan Dickens ge
waagd. Johan Daisne's Filmografisch Lexicon
der Wereldliteratuur noemt weinig filmmakers
buiten het Engelstalige gebied. Er bestaan
enkele Franse en Duitse Dickens-films en
opmerkelijk genoeg ook een paar Deense
bewerkingen. In dit qua grootte met Neder
land vergelijkbare land verfilmde August
Blom in 1910 Oliver Twist en Anders Wilhelm
Sandberg Our Mutual Friend( 1919), David
Copperfield (1920), Great Expectaf/'ons(1921)
en Little Dorritt(1924).
We zullen ons hier verder beperken tot
