het theater. In Engeland worden boeken van
Dickens al vanaf het begin van zijn
schrijverscarrière bewerkt. Als eerste wordt
in 1834 'The Christening' opgevoerd, een
adaptatie van één van de Sketches.
Bewerkingen van The Pickwick PapersOliver
Twist en Nicholas Nickleby worden in de
jaren daarna veelvuldig gespeeld, vaak nog
vóórdat het einde van het boek in veertien
daagse afleveringen is gepubliceerd. In 1850
hebben al 250 produkties, gebaseerd op
boeken van Dickens het licht gezien.
Net Ellenberger als Nelly, 1870
Het is de schrijver waarschijnlijk
ontgaan dat pas in 1869 één van zijn boeken
voor het eerst voor het Nederlandse toneel is
bewerkt. Het is Nelly en het wordt opgevoerd
door zowel het Gezelschap van de
Stadsschouwburg Amsterdam als door het
Gezelschap van de Schouwburg Dordrecht. De
beide theatergroepen maken gebruik van het
stuk dat de Duitse Charlotte Birch-Pfeiffer
van The Old Curiosity Shop heeft gemaakt.
Zowel in Duitsland als hier is zij, in de
tweede helft van de vorige eeuw, een bekend
leverancier van 'sentimentele' toneelproduk-
ties. Haar Nelly wordt door Corn.J.Roobol
vertaald in een volksdrama in vier afdelingen
of tien taferelen. In de jaren daarna wordt
het stuk door verschillende groepen opge
voerd (1871, 1873, 1878, 1880 1882 1884/85,
en 1901). Twee maanden voor Dickens' dood
neemt het Gezelschap van de Stads
schouwburg in Amsterdam Nicolaas Nickleby
op het repertoire. De premiere is op 10 april
1870 en vol trots meldt het programma dat
het stuk nooit eerder op enig toneel is
vertoond en dat het boek 'vrij voor het
Nederlands tooneel is bewerkt door Annie
Foore'. Zij heeft in negen taferelen de meest
belangrijke episoden uit Nickleby's leven
gekozen en de belangrijkste karakters op het
toneel gebracht. De recensie in het Algemeen
Handelsblad (17 april 1870) is lovend: 'Over
het geheel zit het stuk fiks in elkaar en de
ontknoping is geleidelijk voorbereid, terwijl
de aandacht tot het einde op aangename
wijze blijft gespannen'.
Kleine Dora
De tijd vanaf 1870, het jaar van Dickens'
dood, tot aan de eeuwwisseling laat een
langzame verandering zien in het aanbod van
amusement. Het 'serieuze' toneel maakt zich
langzaam los uit de wereld van kermis en
circus, veaudeville en variété, operette en
harlekinade. De lichtvoetige toneelstukjes
worden verdrongen door drama's met meer
psychologische diepgang. En het aanzien van
de toneelspeler stijgt aanmerkelijk door de
oprichting van de 'Koninklijke Vereeniging
Het Nederlandsch Tooneel'. Kleine Dora
wordt in 1906 door maar liefst twee gezel-
