Noodlot
terwijl hij werkt aan The Trumpet Major
wordt hij ziek. De dokter constateert
inwendige bloedingen en raadt Thomas aan
een half jaar het bed te houden. Wanneer hij
weer geheel is hersteld, vestigen de Hardy's
zich definitief in Dorset. Nadat ze op
verschillende plaatsen hebben gewoond,
betrekken ze het door Hardy zelf ontworpen
landhuis Max Gate, vlakbij Dorchester.
De terugkeer naar het platteland lijkt
een gunstige invloed te hebben op Thomas'
zelfvertrouwen. Hij schrijft onorthodoxer en
snijdt onderwerpen aan die in de
Victoriaanse tijd eigenlijk niet 'bespreekbaar'
zijn. Dat leidt bij de publicatie van Tess tot
problemen met de uitgever, die hem verzoekt
een aantal passages te bewerken uit angst
voor verontwaardigde reacties en dus
abonnementsverlies. Hardy, die nog steeds de
inkomsten uit zijn schrijven niet kan missen,
brengt geheel tegen zijn zin een aantal
wijzigingen aan. Hij is dan ook zeer verbaasd
over de reacties die het verschijnen van Tess
teweeg brengt. Er zijn negatieve reacties van
"gestaalde" Victorianen, die menen dat Hardy
veel te openhartig over intieme zaken
schrijft, maar ook positieve reacties van de
meeste critici, die Tess beschouwen als een
groot kunstwerk. Hardy's verbazing over de
kritieken wordt vooral gewekt doordat hij
meent dat hij slechts heeft gepoogd op
eerlijke wijze menselijke emoties weer te
geven. Kennelijk is de tijd daar toch nog niet
rijp voor.
Hardy's volgende werk, Jude the Obscure
veroorzaakt nog een grotere rel. Nu vallen
niet alleen conservatieve fatsoensrakkers
erover, maar ook de critici. Het boek geeft
een sympatieke beschrijving van een
buitenechtelijke verhouding tussen neef en
nicht en in het algemeen vindt men het boek
neerdrukkend en als kunstwerk een
mislukking.
Hardy is zo aangeslagen door al deze
kritiek, dat hij besluit nooit meer proza te
schrijven. Dat kan hij zich nu ook
veroorloven, omdat de schandalen rond Tess
en Jude the Obscure de verkoopcijfers
omhoog hebben doen schieten. De zaak wordt
echter verergerd doordat ook Emma zich
tegen het boek keert. De al eerder ingezette
verwijdering tussen Hardy en zijn steeds
excentrieker wordende vrouw - in haar
familie komt krankzinnigheid voor - wordt
nu wel heel pijnlijk duidelijk. Zo laat Emma
zich in het openbaar steeds denigrerender
over Thomas' afkomst uit. Hij blijft echter
van haar houden, zoals mag blijken uit de
'pelgrimstochten' die hij na Emma's dood in
1912, maakt naar St. Juliots Church en
andere plaatsen die hem herinneren aan een
gelukkige tijd.
Na het verschijnen van Jude the
Obscure (1895) concentreert Hardy zich
uitsluitend op de poëzie en groeit hij uit tot
een 'Grand Old Man of Letters' met vier
ere-doctoraten, waaronder één van Oxford,
een universiteit die er in Jude the Obscure
allerminst genadig vanaf komt.
Een belangrijke gedachte die uit
Hardy's proza naar voren komt is die van de
machteloosheid van de mens tegenover de
krachten van het noodlot en de natuur.
Hieruit volgt dat de mens zich maar het
beste naar de natuur kan voegen, in plaats
van te proberen deze naar zijn hand te
